'VAN HAVER TOT GASOLIE'

De Friese Maatschappij van Landbouw fierde in 1977 hur 125-jarig jubileum. Een fan 'e aktiviteiten waar 'n priisfraag. Elkeneen kon 'n selfkoazen werkstik insture, at 't maar over de feranderings op 't boerebedriif gong. De eerste priis waar foor Doeke Klazes Oosterbaan út Stiens en eerder boer op 'e plaats Ouwe-Dyk 319. In syn ferhandeling beskriift-y de ontwikkelings op syn bedriif fan na 1945. Hoewel 't over een spesifyk bedriif gaat, staat 't model foor wat d'r na de Tweede Wereldoorlog in 'e klaaiboustreek fan Frysland in 'e landbou feranderd is. Een fan de in 't oog springende ontwikkelings is dat 'e haver as enerzy foor de peerden ferfongen is deur de gasoaly foor de trekkers. Fander de titel: 'Van haver tot gasolie'. Dut is de eerste ôflevering fan 'n bewerking fan 't winnende werkstik, ontliend an 't temanummer 76-2020-03 fan It Ark, 't fereningsblâd fan 'e AFRON en met de noadige adfizen fan seun en opfolger Klaas Oosterbaan.

De sitewasy in 1945

At d'r in 'e maaitiid fan 1945 'n eand komt an 'e oorlog bestaat de plaats út soa'n sestig ha, ferdeeld in 42 perselen. Derfan lêge d'r 13 achter de plaats, 'n kop-hals-romp boerderij, an 'e súdkant fan 'e Ouwe-Dyk. De andere 29 lêge over de dyk op 't Nij-Bildt. Alle stikken lând hewwe 'n naam, dan wete de erbaaiers wer't se hine motte. 'n Paar mooie: Pôltsy, Fijffandel, Swaar môrn, Dwarse dardehalf.

't Bouplan laat 'n ferskaidenhyd an fruchten sien: eendarde tot eenfierde irpels, 4 à 5 ha bieten, soa'n 5 ha flas, drie ha orten, 'n perseel roaie klaver foor de peerden, 'n stik witte klaver foor saadwinning, 'n paar perselen kûnstgraide en feerder nag wait - in hoofdsaak winterwait, maar ok geregeld 'n stik wintergarst as foorfrucht foor de roaie klaver en wat seumergarst en haver - en nag meer.

De levende have bestaat út ses peerden, seuven melkkoeien, twee hokkelingen, fier kalvers, ses skapen en drie lammen. Feerder is d'r een luchtbandewagen, drie hooiwagens, fijf kipkarren, en as groatere werktugen: selfbinder, wiedmesine, geuletrekker, breedstroa-dorsmesine met moter, saaimesine, sorteermesine en kûnstmeststrooier.

Op 'e plaats binne seuven à acht man in faste dienst, werfan een in hoofdsaak as melker/feefersorger en drie à fier, die't in 'e wintermaanden thús in 't braakhok flas tot hide ferwerke. De anderen hewwe 't dan drok fooral met flasroebele en 't fersorgen fan de aigen poaters. In 'e perioade 1 april ant 1 desimber worre d'r na behoefte losse krachten inhuurd. In 'e tiid dat 't flas en 'e wait fan 't lând ôf mot en at 'e irpels rooid worre motte kin 't tal mîsen wel oplope ant fyftyn tot twintig.

De boer werkt in 'e regel niet met op 't lând; hij ferdeelt 't werk en hout toesicht. Feerder doet-y de administrasy en het-y de sorg foor de ferkoop fan de fruchten en inkoop fan de bedriifsbenoadigdheden. Hij springt bij bij noad en in drokke perioaden, ok omdat-y d'r sels arighyd in het.

Brând in 1950

De eerste jaren na de oorlog gaat alles nag soa'n bitsy syn gewoane gang. Eerst mot alles weer wat op orde en regel brocht worre. Alleen wort d'r in 1947 'n skrikdraadinstallasy anskaft foor de in swang kommende rantsoenbewaiding. En 'n jaar later wort de eerst trekker kocht, 'n John Deere lopend op petroaly. Toegelyk komme d'r 'n sware kultifator, 'n skive-êg, 'n groate sigsag-êg en 'n groate rôndgaande tweeskaarploeg. De binder wort omboud foor trekkertraksy. En 't wagenpark wort útbraid met twee luchtbandewagens, maakt op fan brúkte auto's ôfkomstige onderstellen.

Begin april 1950 brândt de skuur met alles d'r in tot de grônd toe ôf. Alleen 't fee kin rêden worre. D'r mot dus 'n nije skuur komme en de hele infentaris mot ferfongen worre. De nijbou hout in groate linen deselde indeling, wel met 'n paar peerdestâlen minder. Omdat de reedsbynten ferfâlen binne is 'n hooi- en skovetransporteur noadsakelik. Feerder worre de dorsmesine met elektromoter en de wanmôln niet weer ferfongen, soadat al 't dorsen tena in loanwerk deen worre mot.

Omdat al 't flas, dat de seumers derfoor in 'e skuur brocht waar om die seumer rotten te worren en in de kommende winter deur 't aigen personeel swingeld te worren, ferbrând is wort besloaten op te houwen met 't ferwerken fan flas tot lint op 't aigen bedriif.

Fleden week hè wy sien hoe't de brând in 1950 tot gefolgen het dat d'r in een jaar 'n tal feranderings tot stand komt die't âns ok wel gebeure souwen maar dan gelaideliker en over 'n groater tiidrek. Soa wort 't tal peerden werom brocht tot fier en de feestapel wort gelaidelik an wat útbraid. In 1954 wort 't flas niet meer met de hând trokken maar doet de masine dut sware werk. Dan wort ok de rôndgaande ploeg ferfongen deur 'n tweeskaarwentelploeg.

In 1956 wordt de John Deere petroalytrekker omroild teugen 'n nije Bolinder Munktell met dieselmoter. En drie jaar later komt d'r naast de twee nag overbleven peerden ok nag 'n lichte trekker, 'n Porsche Diesel. Deuze wort útrust met 'n maaibalk. Omdat de bedriifsrisseltaten al 'n paar jaar teugenfâle wort besloaten 'n gokky te wagen deur ok 'n stik sipels te ferbouwen. De opbringst is bêst maar de kwaliteit min en soadoende bliift 't geldlik gewin achter bij de ferwachtings. 't Jaar d'rop wort 't nag 'n keer prebeard, maar dat is toegelyk 't lêste.

Plastic doet syn intrede

De irpels worre nag overwegend bútten an 'e bult bewaard. Deur de útsonderlik natte hest fan 1960 komme se heel laat út 'e grônd en omdat d'r winter ferwacht wort is d'r gyn tiid meer om de lêste partijen onder 't normale winterdek met modder te bringen. Út noad worre de irpelbulten eerst ôfdekt met rait , dan 'n dunne laag grônd en deroverhine plastic, werin bij dooiweer luchtgatten maakt worre. De proef út noad slaagt wonderwel. Ondanks de frij strenge kou komme de knollen maaitiids ongeskonden tefoorskyn. Tena wort deuze selde metoade toepast ant 't momint dat alle irpels onderdak bewaard worre.

De feerdergaande meganisasy dwingt tot 'n sekere spesjalisasy. Orten, blaumaansaad en rooie klaver ferdwine út beeld. Om de weerrisiko's deur 't laat rooien fan irpels foor te kommen worre d'r gyn konsumpsyrassen soa as Borgers en Rooie Star meer ferboud. Al-

leen 'n hoeky Irene's bliift over. De groatste ferandering is in 1961 de anskaf fan 'n Hektor melkmesine. Maar omdat die bij tien koeien niet rendabel hyt te wezen wort de melkfeestapel útbraid tot soa'n 16 stiks. Seumers wort in 't lând molken met 'n 'weidewagen'.

D'r wort ok 'n aigen sakkerooier kocht wer't alle irpels met rooid worre. D'r komt - gelukkig - 'n eand an 't loftrekken met 'e hând. Derfoor in 't plak komt 't doadsproeien. Ferskillende perselen wait worre deur de loanwerker met de combine dorst. Foor soafeer dat niet 't gefal is wort ôfstapt fan 't alouwe in 'stúkken' setten. De skoven worre nou in skelfys setten, die't bij 't dorsen op 't lând op 'e hefinrichting fan 'e trekker na de mesine reden worre, die't nou fan 'n skoveninfoerapperaat fersien is. De skelfys binne feul minder gefoelig foor min weer dan stúkken.

Half maart 1961 staat d'r 'n adfertînsy fan de femily Oosterbaan in de Bildtse Post. Ate Kuiken hoopt op 20 maart "de dag te herdenken, waarop hij veertig jaar op ons bedrijf werkzaam is geweest". De resepsy is fan half fier ant half fijf in 't lokaal fan 'e Griffermeerde Kerk in Nij Altoenae. Ate Kuiken is in 1921 bij Klaas Doekes Oosterbaan in dienst kommen kort na't 't bedriif ferhuusd is fan Tzummarum na de Ouwe-Dyk. Hij wort der fooral súvverder fan poaters. Minke, de dâgmaid wort syn frou. Baide worre Sunterklaasdâg 1944 arresteerd en deur de besetter in Drinte tewerksteld omdat hur dochter bij 't ferset betrokken is.

n Groate ferandering in 1962 bestaat hierin dat de bedriifsomfang sterk inkrompen wort. 't Gaat werom tot soa'n 38 ha. Dat komt deurdat soawat de helt fan 't land op 't Nij-Bildt, dat fan buurman Palsma huurd worde, na de bedriifsovername deur seun Rindert sels weer in gebrúk nommen wort. De bediifsfoering wort feerder fereenvoudigd deur gyn witte klaver en túnbousaden meer te ferbouwen. De lêste twee peerden, werfan een faker inspand wort foor de sport as foor 't bedriif, worre ferkocht. In 1965 wort de lichte trekker omroild foor 'n swaardere en an 't inlêgen fan 'e setters in 'e geulen fan 'n geuletrekker komt 'n eand deur 't anskaffen fan 'n halfautomatise poatmesine.

In 1966 gaat de laiding fan 't bedriif over op 'n jongere lichting; Klaas Fonger Oosterbaan wort nou boer. Hij is dus de dârde generasy Oosterbaan op deuze plaats. Dat betekent 't begin fan nije groate feranderings. Soa sil d'r tena 'n bedriifsekonomise boekhouwing foerd worre. En foor de eerste keer worre alle irpels in 'e skuur opsloegen en worre se allegaar in aigen beheer sorteerd.

Dat kin met omdat 't flasfebryk in 'e Súdhoek opheven wort en 't flas dus nou fan 't feld ôf ferkocht wort. 't Roebelen in 'e skuur ferfâlt dermet en soa komt d'r meer tiid en rúmte foor 't sorteren. 't Werk an 'e wait en 'e biten wort helendal meganiseerd en wort an 't loanbedriif overlaten. Dermet is 'n eand kommen an 't op 'e knieën dunnen in 'e maaitiid en hêstmis 't bitedollen met 't biteleppy. 't Tal faste erbaaiers gaat werom na fier. 't Flas ferdwynt in 1967 helendal út 't bouplan omdat 't werk niet meer te kombineren is met 't irpelrooien. 't In 1953 insaaide faste graide wort skeurd omdat besloaten wort 't gras in hoofdsaak fan kûnstgraide te halen. Nou't d'r gyn klaver meer bouwd wort mot dut 'n bijdrage levere an 'n betere struktuur en genog humus in 'e grônd.

Foor 't eerst sont 1957 wort d'r weer 'n sloat dempt. Dut is 't begin fan de in de kommende jaren geregeld feerdergaande en later frij rigoreuze perseelsfergroating en ferbetering fan de kultuurtechnise toestand fan 't bedriif. Deurdat d'r deur de opkomst fan bestridings-middels teugen sykten en onkruud hyltyd meer gebrúk maakt wort fan de sproeimesine wort aigen spuitapperatuur anskaft. En d'r komt 'n folautomatise poatmesine in gebrúk.

Feerdere spesjalisasy

In 1969 kin d'r weer 'n útbraiding fan 't areaal reäliseerd worre deur de ankoop fan seuven bunder naastlêgende lând (út 'e plaats fan Louw Veeman en eerder Joh. Hoogland an 'e Langeweg). 'n Andere ingripende gebeurtenis is 't beslút ôfskaid te nimmen fan 't melkfee.

Dut ondanks 't fait dat dut bediifsonderdeel op him sels útstekend draait en de boer der sels ok wel arighyd an het. Maar omdat ok 'n feebediif 'n sterke meganisasy noadsakelik maakt sou dat dus in twee takken fan 't bedriif plakfine motte. Bedriifs-ekonomys sou dat foor de melkfeehouwerij alleen ferantwoord weze bij 'n nag groatere feestapel. Dat soa ok fergroating en ferbouwing fan 'e stâl aise. Ok speult met dat bij 't feul klainere personeelbestand de soasjale posisy fan 'e boer op 'n gemingd bedriif d'r niet beter op wort. Der komt nag bij dat de boer niet overal toegelyk weze kin om d'r syn andacht an te geven.

Dus wort op twee pondemaat na alle graide skeurd en draineerd. De skapen worre nag anhouwen maar feerder wort 't 'n folledig akkerboubedriif met 'n eenfoudig bouplan: irpels, winterwait, súkkerbiten en meestal nag 'n hoeky grâssaad. Ondanks de bedriifsfergroating wort in 1970 't faste personeel inkrompen tot twee man, alleen bij 't irpelsetten en 't sorteren anfuld met 'n tydlike kracht. De folautomatise poatmesine mot weer plak make foor 'n poatlorry. Dat geeft betere risseltaten. De sakkerooier wort omboud tot bunkerrooier en d'r worre twee kipwagens anskaft.

In de jaren seuventig wort d'r nagal wat deen an 'e inrichting fan 't lând foor 'n part in ruilferkavelingsferbând. In waterskapsferbând worre tochtsloaten ferbreed, ferdiept en foor 'n part ferlaid. Dat lêste gebeurt ok met ferskillende dammen en de reed. Op frij groate skaal worre nou sloaten dempt. Bij de drainaazje die't derfoor noarig is worre nou niet meer fan die rooie bakte draineerbuisys brúkt maar wort 't moderne buugseme kûnststof materiaal met kokos wiinsel toepast. De met izeren lêgers en houten dek útruste brûg over de Ouwe-Dyksterfaart blykt an fernijing toe te wezen. D'r komt met 't oog op hyltyd bredere en fooral ok swaardere frachten nou 'n betonnen brûg.

In 1974 wort 't lêste stikky graide omploegd omdat d'r stopt wort met 't houwen fan skapen. Dermet is d'r op 't bedriif helendal gyn fee meer. Dat jaar doet ok de grôndontsmetting in ferband met de fruchtwisselingsregeling teugen eerappelmoehyd syn intrede. In 'e maaitiid fan 1976 is d'r oppenij gelegenhyd lând bij te kopen, nou fan Sippe Westra an 'e Noorderdyk (nou Stadhoudersweg). Dermet komt de totale bedriifsopperflakte weer op 'n klaine 53 hektare. Deur alle sloatdempings fan 'e lêste jaren is 't tal stikken lând werombrocht tot 17, nou met 'n gemiddelde groatte fan 'n dikke drie bunder.

In 'e forige drie ôfleverings binne in groate halen de feranderings sketst soa't die gronologys in die eerste dartig jaar na de Tweede Wereldoorlog op 't bedriif plakfonnen hewwe. Dan geeft Oosterbaan 'n skets fan de wizegings die't 'n meer gelaidelik ferloop had hewwe.

Deur 't dempen fan sloaten binne de stikken lând meer dan twee keer soa groat worren. De bedriifsgroatte waar in 1945 soa'n 60 ha ferdeeld in 42 perselen fan gemiddeld 1,43 ha per perseel. Eand 1976 is d'r soa'n 53 ha in gebrúk, ferdeeld in 17 perselen. Dat is dus gemiddeld 3,1 hectare. Deur 't dichten fan sloaten dus rúm 'n ferdubbeling.

Fan gemingd bedriif naar alleen akkerbou. In 1945 waar 't nag 'n gemingd bedriif met 'n groate ferskaidenhyd an gewassen. Dartig jaar later is 't 'n bouplaats met 'n heel eenfoudig bouplan fan alleen irpels, wait, bieten en grassaad.

De bedriifsgebouwen hewwe 'n heel andere funksy kregen. D'r wort helendal gyn hooi, stroafruchten en flas meer opsloegen in 'e skuur. Deuze doet nou aigelik alleen dienst as opslag- en sorteerrúmte foor irpels. 't Koehús is feranderd in bewaarrúmte foor 't aigen poatgoed.

De peerden hewwe plak maakt foor trekkers en loanwerk. Transport en grôndbewerking worde in 1945 helendal deen met seuven peerden, met amper gebrúk fan 'e loanwerker of foerman, soa't men doedestiids nag saai. Dartig jaar later binne d'r helendal gyn peerden meer, maar twee trekkers. En d'r wort anmerkelik meer gebrúk maakt fan 't loanbedriif. De waitoogst befoorbeeld, die't froeger 'n prot manuren fan aigen mînsen froeg, wort nou helendal in loanwerk útfoerd.

Deur de meganisasy binne alle foor peerdetraksy brúkte werktugen ferfongen foor die foor trekkergebrúk of binne selsrijend worren. 't Overgroate part fan de froegere klainere werktugen en 't hândgereedskap is overboadig worren.

't Meganys of hândmatig wieden is foor 't groatste part ferfongen deur 't sproeien met ferskillende middels. 't Brúkken hierfan bij de bestriding fan sykten en plagen is in die jaren bot toenommen.

Maar niet alleen wat 't grôndgebrúk, gebouwen, infentaris en bedriifsfoering betreft hewwe groate feranderings plakfonnen. Ok de taak fan de bij 't bedriif betrokken mînsen feranderde in die eerste dartig jaar na de oorlog mînsens soafeul.

't Personeel op 'e plaats fan Oosterbaan beston in 1945 út soa'n acht faste en tydlik soms wel fyftyn tot twintig losse krachten. In 1976 binne der maar twee faste mînsen fan over

plus alleen in 'e poat- en rooitiid tydlik 'n losse kracht. Maar ok de pesisy en 't werk fan de overbleven werknimmers is sterk feranderd. Deuze lând- of boere-erbaaiers, soa't se destiids betiteld worden en die't nou as agrarys metwerker deur 't leven gaan, mosten eertiids in 'n groat tal totaal ferskillende werksemheden in 't eerste plak beskikke over 'n groate handfaardighyd en derbij 'n goeie gesondhyd en 'n frij groate lichemskracht hewwe. Nou wort d'r fooral 'n rúmme technise kinnis fan en 't goed omgaan kinnen met trekkers en mesines froegen. En ten tweede belangstelling foor irpelsúvveren.

Feul minder mînsen

't Feule handwerk worde froeger 'n prot 'op akkoord' of as 'annommen werk' ferricht. Dat begon al met 't dunnen fan 'e biten en eandigde met 't rooien derfan. Sels 't flasroebelen in 'e winter worde nagal 's annommen. D'r worde dan anmerkelik meer ferdiend as in uurloan. De melker, die't deuze mooglikhyd niet had, had wel 'n wat hoger uurloan. De ekstra's die 'n faste erbaaier soa't gebrúklik waar naast syn loan had binne helendal ferdwenen. Dat wil niet sêge, dat men d'r op achterút gaan is. 't Ferlies fan deuze emoluminten wort rúmskoats kompenseerd deur de ferskillende soasjale foorsienings, die't in de jaren foor 1976 infoerd binne, soa as kynderbijslag, deurbetalen fan loan bij regenweer, bij feestdagen en bij fekânsy, fekânsybijslag, eventele útkering WW en na pinsjonering AOW en lândboupinsjoen.

'n Ander groat ferskil is de lingte fan 'e werkweek. Dartig jaar leden nag ses dagen in 'e week tien uren per dâg en in winters negen. Dus 60 en 54 uren in 'e week. De melker werkte nag een uur meer en had om de andere week een sundegdienst fan soa'n fier uren. Deuze kwam dus op 68 uren in 'e week. De losse erbaaiers hadden, foorsoafeer 't gyn annommen werk betrof, 'n uurloan foor alleen de werkte uren.

Starigan is de saterdeg helendal as gewoane werkdâg komme te ferfâlen. 't Begon met saterdegoverdâg 'n uur eerder na huus, doe útbraid tot de hele overdâg en nag later helendal frij op die dâg. Ok de werkte uren op 'n dâg worden starigan minder tot nou feertig uren in 'e week. Alleen in drokke perioaden wort d'r deur 't personeel nag wel 's een keer overuren maakt of op saterdeg werkt.

In de eerste naoorlogse jaren worde d'r elk jaar deur de boer een deurbetaalde frije dâg geven. 't Personeel gong dan, in 'e regel met 'e frôly, 'n dâg út toeren. Faak met peerd-en-wagen na Swartewegseand of soa en soms met de bus feerder fort. Dartig jaar later het 'n werknimmer recht op 'n frij groat tal fekânsy- en snipper-dagen, die't ok nag 's ferplicht deurbetaald worre maar wer't overhine ok nag 's 'n belangryk bedrag an fekânsygeld útbetaald worre mot, aldus Doeke K. Oosterbaan in syn ferslag.

Andere taakinhoud fan 'e boer

As lêste behannelt Oosterbaan nag de feranderings, die't d'r in 't werk fan 'e boer op syn bedriif en bij de pesisy fan himsels in de maatskappij plak fonnen hewwe.

Wat de theoretise oplaiding fan 'e boer betreft, is d'r dartig jaar na de oorlog niet eens soafeul feranderd. Foor de praktise oplaiding wort d'r meer dan dartig jaar werom gebrúk maakt fan de mooglikhyd 'n wat langere tiid op 'n bedriif in 'n andere streek of in 'n ander lând werken te gaan. In syn werk en syn pesisy in 't bedriif is wel 'n prot feranderd.

In de eerste jaren na de oorlog beston syn taak nag in hoofdsaak in toesichthouwen op 't werk fan de erbaaiers, met dernaast de sorg foor de sakelike gang fan saken en de administrasy fan 't geheel. D'r waren doe drie dingen, die't in sterke mate 't slagen as boer bepaalden. In 't eerste plak mînsekinnis en de takt om met ondergeskikten omgaan te kinnen. In 't tweede plak 'n goeie lândboukundige kinnis en in 't darde plak 'n sekere mate fan ondernimmerskap. Technise kinnis speulde 'n ondergekikte rol. D'r waren goeie boeren die't sels amper 'n hamer of skroevedraaier in handen kregen.

In dut opsicht binne de aisen wel totaal feranderd. 'n Minimum an technise kinnis kin-y nou niet sonder en 'n goed insicht in de toepassing derfan is wînslik. In teugenstelling tot froeger, is d'r nou op elk bedriif 'n meer of minder útgebraide ferskaidenhyd an werktugen anwezig.

Omdat d'r 'n minimum an personeel overbleven is, is frijwel alles wat met syn taak as werkgever te maken het, wegfâlen. En dat waar seker niet de makkelikste en aangenaamste kant fan 't boerwezen. In dut opsicht is 't dus foor him 'n stik makkeliker worren. (Doeke Oosterbaan sels had groate moeite om mînsen te "hiten"). Maar 'n andere kant derfan is, dat nou naast alle, wy sille maar sêge 'hoofdwerk', ok 'n prot hândwerk foor 'm opkomt. Hij is fan 't froegere 'kening op aigen hoarnleger' nou de 'eerste erbaaier op 't aigen bedriif' worren. Het-y 'm dus in maatskappelik opsicht, wat syn optreden na bútten toe betreft, handhave kinnen, binnen 't bedryyf is syn status sterk achterút-boerkt, fynt Oosterbaan. Die is nou te fergeliken met die fan 'n flinke 'gernier' in 'e naoorlogse jaren. At-y allikewel nocht an dut werk het en 't as 'n sekere hobby ferfult, dan is 't beslist niet soa dat-y deuze statusferleging sels as 'n fernedering ondergaat. 'n Sekere mate fan demokra-

tisering in 'e maatskappij het d'r gelukkig foor sorgd, dat dêr gyn sprake meer fan is. 't Klaine tal mînsen het tot gefolg dat d'r meer as froegen sterke arbeidspiken foorkomme. Derdeur binne de uren fan 'e boer sels útterst onregelmatig over 't jaar ferdeeld. Om 't werk op tiid en op 'e goeie tiid klaar te krijen, wort fooral in 'e poat- en oogsttiid bij wize fan spreken soms dâg en nacht en ses of seuven dagen in 'e week werkt. Der staat teugenover dat winters en in 'e foorseumer d'r soms 'n week of wat wainig dringend werk is en de boer sonder beswaar fekânsy nimme kin.

Bleven is syn taak as ondernimmer. Ok bleven binne de teugenslagen en teleurstellings, die't op syn tiid sonder mis an 't boer wezen fast sitte. En ok de úttermate groate ferskillen in 'e bedriifsrisseltaten fan tiid tot tiid en fan jaar tot jaar, die't altyd fooral met 't akkerboubedriif ferbonnen weest binne.

't Waar froeger faste gewoante dat de boer frijdegs na stâd, na de met gong. De bouboer handelde der ferskillende saken ôf. In 't eerste plak gong-y na de beurs, wer't-y ferskillende kellega's trof en wer't ferskillende nijtsys en ontwikkelings op 't terrain fan 'e landbou bepraat worden. Ok worde foor de ôfhandeling fan de finansjele saken de bank besocht. Deuze nuttige saken worden derna ok wel deur de meer aangename folgd. Men noemde de wekelikse dâg na de stâd derom ok wel 'de boeresundeg'.

Dartig jaar later is d'r in elk groater dorp 'n bijkantoor fan de bank festigd. 't Besoek an 'e bank in 'e stâd is derom niet meer norig. Der komt bij dat hest alle ontfangsten en útgaven, die't froeger allegaar kontant ôfrekend worden, fia post- of bankgiro ôfwikkeld worre. Wer't na de oorlog nag elke week 't melkgeld fan 'e melkfebryk in 'n sluuf tussen 't deksel op 'e bus klemd worde en alle erbaaiers wekeliks hur ferdienste op 'e sint presys útraikt kregen, sont halverwege de sestiger jaren worden de bedragen per bank of giro overmaakt.

Ant soafeer deuze sery artikels over de feranderings op syn boeredriif an 'e Ouwe-Dyk, soa 't dat beskreven is deur Doeke K. Oosterbaan. Wie't fandaag de dâg om 'm hine siet op 't Bildt weet dat de feranderings op 'e boerebedriven sont die tiid deur gaan binne. 't Ark is nag weer groater, mânse trekkers met GPS, nag groatere lappen lând en fooral feul groatere bedriven en dus nagal wat minder boeren.