Fleden week hè wy sien dat Klaas Doekes Oosterbaan boer is op 'n knap mingd bedriif an 'e Ouwe-Dyk. D'r binne soa'n acht faste erbaaiers op 't bedriif, seumers anfuld met nag 's twee of drie losse erbaaiers. En dan bij 't irpelrooien komme d'r nag 's 'n stikminnig losse mînsen bij. D'r binne 'n stik of seuven peerden. 't Fokken sit 'm in 't bloed en hij het 'n bêst beslag melkkoeien op 'e stâl met Zwartje 10 as 'stammim'. Hij is fan 't begin ôf aktyf as irpelkeurmeester en om 1926 hinne begint-y al met de teelt fan setters naast de konsumpsy-irpels.

Klaas Dankert

Erbaaiersstaking

De eerst tien jaar op 't Bildt geve met útsondering fan 1922 reedlik goeie finansjele útkomsten. De erbaaiers fine dat se nou ok wel wat hogere loanaisen stelle mâge. 't Gefolg is dat in 'e maaitiid fan 1926 wekenlang staakt wort met - neffens Oosterbaan - foor baide partijen ongûnstige gefolgen. Dut is met anlaiding om 'n wiedmesine an te skaffen. Dat kin beskoud worre as 't begin fan de meganisasy op dut bedriif. D'r worre in die tiid tot in 'e oorlog 'n prot irpels boud. D'r binne nag gyn restriksys en soms beslaat 't areaal irpels meer as 22 morgen. Die worre allegaar foor de keuring angeven. Twee man binne seumers soa'n ses weken met 't súvveren besteld.

Elfstedetochtwinter 1929 is 't soa koud dat fan half febrewari ant eerste week fan maart sels 'n roete útset wort tussen Amelând en de faste wâl. Ok ferskaidene Bilkerts make de oversteek. Oosterbaan skriift dat frachtauto's met irpels de faart lâns rije. De beurskrach op Wallstreet fan 24 oktober 1929 is 't begin fan de krisis in 'e jaren dartig. De wereldwide depressy laidt tot groate werkloashyd en dalende prizen. Ok de boer ontkomt niet an 'e malèse. 'n Goeie koe is te koop foor 125 gulden en 'e melkpriis daalt tot soa'n fijf sint de liter. Ok de destiids nag in hoofdsaak boude konsumpsy-irpels dale tot 'n nag niet eerder siene lege priis fan 25 ant 30 sint 't mud (fan 35 kg.).

Begin fan 't sketsen

Foor 't eerst in de geskidenis wort fan regeringswege besloaten de belangrykste landbouprodukten direkt of indirekt te steunen. Dat lêste wort toepast in 'e feehouwerij deur de anfok fan froulik jongfee te behainen om soadoende de produksy fan melk en flais te drukken. Om hier kontrôle op houwe te kinnen motte de kalfys sketst worre. Oosterbaan het d'r 'n hard hoofd in at dut úteandlik de melkstroom wel klainer maakt het. De bêste kalfys wat produksy-anleg betreft worden ommers anhouwen en se lieten de melkkoeien ok nag 's ouwer worre.

Foor de akkerbou is de steun meer direkt deur 'n toeslag te betalen op 'e waitpriis. Dat geldt ok foor súkkerbiten maar die sitte in die jaren op dut bedriif niet in 't bouplan. Overtollige, onferkoopbare setters worre deur 'n prikmesine denatureerd en met 'n toeslag as feefoer ferkocht. Geert Ebbens is de prikmesineman. Om wat te doen an 'e

groate werkloashyd krijt de boer 'n part fan de loankosten fan de erbaaiers boven 'n seker tal per bedriif fan de gemeente werom. Deuze maatregel met de steun fan regeringswege hewwe op 't frij groate bedriif fan Oosterbaan nagal wat effekt. Na 'n paar minne jaren folgt in 1934 al weer 'n heel goed jaar en 't finansjeel risseltaat bliift tot an de oorlog in 1940 behoorlik goed.

Fan smâle-akkerteelt na flaklând met rûgen

Ir. Van der Ban is in die tiid landboukonsulint. Boeren sien him as búttengewoan kundig en se lústere graag naar 'm. Onder sien infloed wort in 'e dartiger jaren ôfstapt fan de teelt op de hier sont mînseheugenis gebrúkkelike teelt op smâle bêden. De overgang op flak lând op rûgen fraagt 'n prot anpassings met ander ark en andere bewerkingsmethoaden. De sjoeltsyploegen (ploegen met 'n sleepblok foor) worre ferfongen deur wentelploegen en d'r komt 'n driepeerds lepelêg, 'n geuletrekker en 'n lichter. Fan nou ôf an kinne de irpelsakken met de wagen na de hoop brocht worre en hoeve dus niet meer op 'e rûg sjoud te worren soa't dat ant dan toe de gewoante is.

Bij alle foordelen die't de flaklândteelt met 'm metbringt is d'r ok 'n groat nadeel. De natuurlike ôffoer fan 't regenwater deur de feuren is 'n stik minder. De enige oplossing is om te draineren. 'n Drietal losse erbaaiers, Anne Hoekstra, Sieds van Noort en Huite van Dijk binne der soa'n tien jaar lang elke winterperioade soa tussen novimber ant maai bij open weer met beset.

In die jaren dartig komt men der ok achter dat 't om 'n gesonde nateelt te krijen, fan belang is dat de irpels foor 't poatgoed froeg rooid worre. D'r is in die jaren nagal wat fraag na poatgoed fan fooral Borgers na de Súdhollânse ailanden en Seelând. 'n Kemmissy fan boeren derweg komt dan de gewassen sels útsoeken der't se de setters fan kope wille. 't Bedriif fan Oosterbaan wort meestal niet oversloegen. Dat betekent wel dat al om een augustus hine foor 'n part groen rooid worre mot.

Dat fâlt krekt op 't momint dat ok begonnen wort met de oogst fan orten, flas en wait. At 't groenrooien ferfongen wort deur loftrekken motte derfoor 'n dâg of wat mînsen fan bútten antrokken worre. 't Personeel groeit in die weken tydlik an met losse mînsen, klain en groat, mânly en frôly, ant wel twintig of dartig man/frou. Omdat de waitoogst - sichte, bine, in stúkken sette - in dieselde tiid ok 'n prot tiid fergt wort 'n deur fier peerden trokken maaier-selsbinder anskaft.

Op 5 maart 1938 doet Klaas Doekes Oosterbaan 't bedriif over an syn seun Doeke Klazes en hij en syn frou gaan sels in Luwt, an 'e Troelstraweg weunen. (Nije week 't lêste stikky, dan over de oorlogsjaren.)

Dut artikel is ontliend an 'e femilykroanyk 'Wel en wee', skreven deur Doeke K. Oosterbaan en ferskenen in It Ark, fereningsblâd fan de Afron, Friese Ver. Voor Landbouwhistorie, nummer 77.