'n Paar maanden leden hew ik 'n sery artikeltsys skreven an 'e hând fan de insinding 'Van haver tot gasolie' der't Doeke K. Oosterbaan 'n priisfraag fan 'e Friese Maatschappij van Landbouw ter gelegenhyd fan 't 125-jarig jubileum met wonnen had. Derin beskreef-y de ontwikkelings op syn bedriif fan na 1945. Hij het ok 'n femilyboek 'Wel en wee' skreven, fooral bedoeld foor syn kines. Dut geeft 'n beeld fan de femily Oosterbaan fan 't momint ôf dat syn hait Klaas D. Oosterbaan boer wort op de Noorderhoeve onder Tsjummarum. Wy leze over 't ferhuzen na de Ouwe-Dyk, de krisisjaren en de oorlog. Ok dut is te mooi om niet met jim te delen.

Klaas Dankert

Klaas D. Oosterbaan is nag maar 23 jaar at-y in 1901 boer wort op 'n huurplaats met graide en bou an 'e Honnestreek. In 1904 trout hij met Jetske Dijkstra út Minnertsga. De feefokkerij het-y fan huus út metkregen en hij het al gau 'n bêst beslag fan 11 à 12 melkkoeien op 'e stâl staan. In 'e naseumer fan 1920 komt de 'uitmuntende sate en landen' op bôrden. Wil hij der dus boer blive dan mot-y de plaats kope en de algemene ferwachting is, dat dat ok gebeure sil. Derdeur wort d'r op 'e eerste sitting in 'Het Wapen van Barradeel' frij hoog inset op 'e ôfsonderlike stikken lând. Soafeul dat 't Klaas Doekes te duur wort. Ferskaidene strykgeldskrivers blive d'r bij de finale ferkoop dan ok tot hur skrik met sitten.

Na de Ouwe-Dyk

Nou mot omsien worre na 'n geskikte plaats om feerder op te boerken. Na 'n paar lopen om 'e nocht krijt Klaas Doekes 'n tip dat d'r an 'e Ouwe-Dyk onder St.-Anne 'n plaats út 'e hând te koop anboaden wort. Na korte onderhandelings is-y foor honderddúzzend gulden koopman en 9 maai 1921 ferhuust de hele húshouwing na 't Bildt. De boer is dan 43 jaar. 't Bedriif is 103 pondemaat ('n klaine 38 ha. of dik 41 morgen) groat en op 'n klain perseeltsy bij huus na lait de hele plaats in bou. Maaitiid 1922 worre de meeste koeien ferkocht; hij maakt 'n bêste priis.

Een fan 'e eerste ferbeterings die't op 'e nije plaats anpakt worre is de slim hobbelige liemen skuurreed foorsien fan 'n beton floer. De Ouwe-Dyk is een fan de eerste streken búttenút der't elektys komt. D'r wort dan ok 'n elektromotor anskaft om elektrys dorse te kinnen. De rosmôln in 't dorshuus wort ôfdankt.

Zwartje 10

Omdat 't fokkersbloed bij Klaas Doekes 'm oppeneert prebeart-y met 'n paar koeien die't metferhuusd binne na de Ouwe-Dyk weer 'n goed beslag op te bouwen. Deur teugenslag wil dat met de aigen koeien niet lukke en derom worre d'r 'n paar keer

inkelde ankocht. Soa ok 'n kalve pink fan P. Hilverda út Marsum. Deuze Zwartje 10 is fan goed bloed maar se is soa mager as brandhout en 'ûnsjoch'. Die eerste keer bringt se ok nag 's twee kalfys op 'e wereld. De melkopbringst kin dat eerste jaar dan ok gyn swetsen lije, maar 't fetgehalte is poerbêst. De koe ontwikkelt hur wonderbaarlik goed en na ferloop fan 'n minnig jaren bestaat 't hele beslag út ôfstammelingen fan Zwartje 10.

In 't eerste jaar wort onder 't flas op 't 'Groat Morgen' achter de dyk op 't Nij-Bildt grâs saaid. 't Jaar derop wort ok 't naastlêgend perseel, de 'Twee en een Fandel' graide. Deuze baide stikken lând lêge dicht bij huus en 't is hier sware grônd. De feestapel wort gelaidelik an útbraid tot soa'n 10 à 12 melkkoeien; dat is deur een melker te behappen. In 1926 kin Klaas D. Oosterbaan fijf stikken lând hure fan buurman Rindert Palsma. Deuze perselen lêge oastelik anslúttend an syn aigen lând. En in 1930 komme der nag 's 12 perselen bij.

Singe maakt 't werk lichter

Woensdeg 31 maart 1926 is de lêste skoaldâg foor de dartienjarige Paulus Beimers. D'r binne gyn twee woorden an smirg maakt; krekt as alle andere erbaaiersjonges gaat-y na de boer. En soa stapt-y de andere offens om ses uur bij Klaas Doekes Oosterbaan over de brûg om syn eerst werk opdroegen te krijen. Hij het d'r dan gyn idee fan dat-y fyftig jaar later nag altyd bij Klaas Oosterbaan in dienst is, maar nou bij de darde generasy boer, de pakesêger dus. Die eerste put is 't inlêgen fan 'e setters op 't 'Súdlike Twee-min-'n-Fandel-West' an Palsma's pâd tegaar met nag 'n jonge. 't Is frekte koud en 'e klútten op 'e kouwe klaai binne hard an 'e knieën. Anne Kuiken, de man an 'e poatstok het met 'e baide jonges te doen en prebeart hur an 't singen te krijen. Dan gaat de tiid wat gauwer.

Bij gelegenhyd fan 't 50-jarig jubileum fan Paulus Beimers beskriift Doeke Oosterbaan hoe't de karrière fan soa'n erbaaiersjonge in 'e regel ferloopt. Behalve met dat inlêgen fan 'e irpels en later 't wieden fan 't flas worre de jonges fooral inset foor 't peerdewerk.'t Begint met een fertroud al wat ouwer peerd foor de sigsagêg. Dan hestmis de ploeger helpe as 'ploegdriversjonge' bij 't ploegen met drie of fier peerden. At-y de eerste begînsels fan 't peerdeminnen goed onder de knie het mân de jongkirl met twee peerden êge of kultivatere. Al gau mot-y ok 't ploegen lere. 't Begint met 't stoppel-ploegen met twee peerden, dat kin nag wat lije. Soa klimt-y op tot 't saaiklaar ploegen met twee of drie peerden. De folgende stap is - maar dan is-y hest folleerd peerdeman - 't moeilike op smâle akkers ploegen met drie of fier peerden. Der komme dan de ipels in. At-y soafeer is mân-y ok al soa nou en dan de laai hè met 'n span peerden foor de wagen. 't Op winterfeur ploegen is foorbehouwen an 'e mânly, dat komt d'r echt op an. (Nije week feerder, dan over de krisisjaren)

Dut artikel is ontliend an 'e femilykroanyk 'Wel en wee', skreven deur Doeke K. Oosterbaan en ferskenen in It Ark, ferenigingsblâd fan de Afron, Friese Ver. Voor Landbouwhistorie, nummer 77.