Sint Jacobiparochie, 25 juni 2022

'Alles komt samen'

Ted Hamlyn, Her Comis en Paulien Ploeger

Veertig jaar geleden openden Paulien Ploeger en Her Comis hun Slingerhaan Ateliers op de Oudebildtdijk. Niet zozeer vanwege dit jubileum, maar om de mooie expositie met kunstenaar Ted Hamlyn is het er nu feest.

Gitte Brugman

De tuin onderaan de dijk ligt er stralend bij. Rond de perken met groente bloeien de goudsbloemen. Tussen de fruitbomen ligt een vloer van keramische ‘stenen’ van Paulien Ploeger (64). Het is alsof ze een vierkant stuk opgedroogd wad in stukken heeft gesneden en geglazuurd. Een opstaande steen van Her Comis (72) gaat deels schuil tussen de struiken.

Beide keramisten maken werk in natuurlijke tinten die opgaan in de omgeving. Het springt niet meteen in het oog, maar houdt de blik wel vast als die er eenmaal op valt. Er gaat een grote beheersing van het ambacht in schuil. De eenvoudige vormen zijn allerminst simpel. Om deze mate van controle én artistieke vrijheid te bereiken, is jarenlange ervaring nodig.

Sun In My Eyes

Vorig weekeinde stond de tuin vol bezoekers, toen vriend Harm Edens de expositie Sun In Our Eyes opende. De titel verwijst naar het schilderij Sun In My Eyes van Ted Hamlyn (81), al decennia een vriend van het stel. Twee jaar geleden waren ze bij hem en zijn vrouw Jane op bezoek in Yorkshire. "Als me iets overkomt, vertrouw ik jou mijn schilderijen toe", zei hij tegen Paulien.

Ploeger kent Jane Hamlyn al sinds haar begintijd als keramist. "Ik was al in Frankrijk en Wales in de leer geweest, en wilde ook heel graag bij haar komen werken." Hamlyn gold als pionier in de revival van het traditioneel zoutglazuur. "Ze kreeg heel veel aanvragen. Dus vroeg ik of ik een keer mocht komen kijken als ze de oven stookte, als ik dan niet kon komen stage lopen."

Moeders

Het klikte tussen beide vrouwen. De moeder van Ted Hamlyn woonde destijds bij het Engelse kunstenaarsstel in, en Janes moeder woonde in het dorp. "Maar Jane wilde ook nog graag reizen. Zo kwam ik met Her in beeld om een zomer op hun huis en moeders te passen." Het contact met de Hamlyns betekende veel voor Ploeger. "We praatten veel over kunst en de inhoud, dat opende een wereld voor mij."

Het Verenigd Koninkrijk kent een grote keramiektraditie. "De standaard is er hoog, dat is heel inspirerend." Het aanzien van keramisten die gebruiksgoed maken (de arts and crafts movement) , is er veel groter dan in Nederland. "Nederland is meer een designland", vult Comis aan.

Hij studeerde antropologie in Amsterdam en had belangstelling voor Zen boeddhisme. De haiku’s, de theeceremonie, het servies... "Als dat keramiek was, dan wilde ik dat wel doen." De eerste keer op les maakte hij een theekom. "Daar werd wat lacherig op gereageerd, maar die kom is altijd bij mij gebleven." Nog steeds houdt Comis een fascinatie voor de eenvoudige vorm.

Grote vrijheid

Hij leerde keramisten uit de Verenigde Staten kennen, waar experiment en toeval in keramiek een grotere rol speelden. "De invloed uit Korea en Japan was daar veel sterker." Abstract werken, net als schilders De Kooning en Jackson Pollock, was daar destijds in zwang. En hij volgde lessen bij Ina Bakker in Amsterdam. Via haar kwam hij

in aanraking met het werk van Amerikanen als Peter Voulkos. "Veteranen uit de Vietnamoorlog konden met steun van de overheid (GI Bill) in keramiek aan de slag. Zij werkten met heel grote vrijheid."

Comis en Bakker werkten lange tijd samen. Hij woonde in de boerderij van haar familie in Boerakker, zij kwam daar in de weekeinden om het werk dat ze in Amsterdam maakte af te ronden in de ovens die Comis bouwde. Toen haar kinderen groter werden en niet steeds meer op en neer wilden reizen, zetten ze samen Atelier Moerbei op in Holysloot. "We verkochten veel, onder meer aan het Stedelijk Museum in Amsterdam en Boymans Van Beuningen in Rotterdam."

Rotsen kijken

Comis trok vaak rond in Schotland en liet zich inspireren door rotsformaties. "Als ik naar de Shetlands ging met vogelaars vroegen ze of ik ook vogels ging bestuderen. Nee, zei ik dan:I’m going to watch rocks ." De inspiratie combineerde hij met zijn kennis over Japan en Korea. "Ik vind het wel bijzonder dat ik van verweerde rots - wat klei eigenlijk is - opnieuw een steen maak, die mogelijk weer gruis wordt..."

In Holysloot kwam Paulien in beeld, die les kreeg van Her. Dat leidde tot een scheiding tussen Bakker en Comis. De breuk was traumatisch, zegt hij. "Maar het is allemaal goed gekomen. Dochter Rachel was bij de opening van de expositie."

Ploeger en Comis gingen op zoek naar een eigen plek. Familie liet via een telegram weten dat ze het ideale pand voor hen had gevonden: een twee-onder-een-kap aan de Oudebildtdijk. Het was van een huisschilder en zijn vrouw, die blij waren dat ze de werkplaats zouden gebruiken. "Zij was hier opgegroeid. Ze gunden het ons." De boel moest grondig opgeknapt, maar de hypotheek was klein. ‘Als je dít niet kunt betalen, moet je onder een brug gaan wonen’, zei de hypotheekverstrekker.

In de eerste jaren moest Comis zichzelf opnieuw uitvinden. "Ik kon eerst geen stenen of kommen meer maken. Dat werk was te zeer verbonden met Holysloot." Hij maakte veel tuinpotten, die ze verkochten bij gespecialiseerde kwekerijen. Ploeger: "In Engeland noemen ze zoiets een bread and butter line . Werk dat geld in het laatje brengt." Zij gaf jarenlang les aan cultuurcentrum Parnas in Leeuwarden.

‘Alles lijkt samen te komen op dit punt’

Slingerhaan

In de loop der jaren zetten ze het huis naar hun hand. De ateliers zijn genoemd naar de plek waar vissers vroeger hun fuiken uitzetten, Slingerhaan. Historische foto’s ervan hangen buiten onder de overkapping. Ze namen deel aan de Bildtse Aardappelweken (ook met de Hamlyns) en de Slikwerkroute. Hun Britse vrienden exposeerden zo nu en dan bij Galerie Eewal.

Comis kreeg in 2017 hartproblemen, waarvan hij gelukkig herstelde. Ploeger was na het overlijden van haar vader tien jaar mantelzorger voor haar moeder in Lochem. Zij overleed twee jaar geleden. Na deze zware periode kocht keramiekmuseum Princessehof een werk van Comis aan. Vervolgens vroeg het museum of ze onderdak wilden bieden aan de Koreaanse Juree Kim, die tijdens haar residency werk maakte voor de expositie Korea . Het tij keerde.

"Toen Ted zei dat hij ons zijn werk toevertrouwde, wilden we een mooie expositie maken." Ze ontruimden de benedenverdieping en hun ateliers. Hun sobere werk en nieuwe kleuren op de wanden sluiten aan bij Hamlyns schilderijen, waarvan een deel bij verblijf aan Friesland is geschilderd. De expositie heeft museale allure, zo oordeelden bezoekers. Ploeger: "Het valt samen met ons veertigjarig jubileum, al was dat niet de opzet. Alles lijkt samen te komen op dit punt."

Sint Jacobiparochie - Slingerhaan Ateliers: Oude Bildtdijk 732,
do t/m zo 13-18 u,
www.hercomis.nl
www.paulienploeger.nl
Instagram @slingerhaan

Bron: Leeuwarder Courant