Simy Sevenster schreef Golf fan Onrust. Het verhaal over de oprichting van de Broedertrouw in 1889 en de arbeidersopstand op het Bildt werd onlangs als toneelvoorstelling in de buitenlucht opgevoerd. De schrijfster schrok van wat ze zag. "It wie hielendal myn stik net mear."

Elisabeth Post

Nadat Simy Sevenster (1944) uit Minnertsga de première Golf van Onrust had gezien, maakte ze zich snel uit de voeten. Ze schaamde zich diep. De entourage was prachtig, de spelers hadden hun best gedaan, maar van het verhaal dat zij had geschreven was nauwelijks nog iets overgebleven. "Sy ha it herskreaun en wêr’t it om giet, de striid fan de arbeiders, ha se romantisearre. Sa hie ik it net bedoeld", zegt Sevenster.

De voorstelling Golf fan Onrust werd begin juli bij de blusvijver van machinebedrijf Meijer in Sint Jacobiparochie aan de Oude Bildtdijk opgevoerd. Het stuk was een initiatief van de Kommissy Westhoek Bútendyks – Sevenster schreef het in 2017 al op verzoek van de commissie. Er deden zo’n veertig spelers en figuranten mee in het door Rense Rotsma geregisseerde stuk.

Siel der út helle

De regisseur is voorafgaand aan de repetities een keer bij Sevenster op bezoek geweest om over de intentie van het verhaal te praten. Daarna is er niet meer over de inhoud gesproken. "Rense hat by my west, wy hawwe it stik trochpraat. Hy hie noch in pear brûkbere opmerkings, dy ’t ik yn it stik ferwurkje koe. It soe in moai iepenloftspul wurde. Ik hie der alle betrouwen yn. Dat ik it hiele skoft noait wer wat fan de regisseur, noch fan de kommisje hearde, makke ik my gjin soargen om."

Tijdens de première zag Sevenster tot haar verbijstering dat er flink aan het verhaal was gesleuteld. "Der binne frjemde yngrepen tapast", ontdekte ze. Het verhaal was door elkaar gehusseld en er waren scènes geschrapt. De regisseur had er een scène bijgeschreven, die in de ogen van Sevenster niets toevoegde. "It wie net mear myn stik. It wie ôfflakke, de siel, de spirit wie der úthelle.’’ Sevenster had al eerder kunnen weten dat het verhaal een andere wending zou krijgen, ze had een repetitieschema gekregen. Maar die bijeenkomsten waren ‘s avonds en ze wil niet meer in het donker rijden. Ze zag medio juni voor het eerst een deel van de voorstelling, omdat er overdag werd geoefend. ,,Mar dat wiene allegear losse sênes. Dan witst noch neat." Ze had ook een script.

Yn klúten omklauwe

De schrijfster is nog het meest verbaasd over de liedjes die werden gezongen. "By dit stik hearre sosjalistyske liederen. Dy ha ik net heard. De ferskes wiene no wol hiel leaf

en gesellich." De liedjes waren geschreven door Baukje Luinstra – zij is lid van de commissie – en Jolanda Miedema zocht er passende muziek bij.

Golf fan Onrust had kijkers bij de strot moeten grijpen, zegt Sevenster. "It ferhaal oer de oprjochting fan de Broedertrouw is in oangripende skiednis. Oer de earmoed fan doetiids, de pine fan de minsken, de iensumens en fertwiveling." Ze schaamt zich tegenover de mensen die destijds streden tegen onrecht en vochten voor een beter bestaan. Neem haar moeder, die moest als twaalfjarige al op het land werken. "Jirpels sykje en yn de klúten omklauwe." Of wat te denken van Arjen Sevenster, de pake van haar man. Een oprechte socialist. "Die hie in grut skilderij fan de kop fan Domela Nieuwenhuis oan syn wenning, njonken de Waaie yn St.-Anne, hingjen. Dêr stie op: ‘Drinkende arbeiders, denken niet, denkende arbeiders drinken niet’. It libben wie doe hurd, mei dy yntinsje ha ik Golf fan Onrust skreaun, foar de manlju, froulju en bern fan doe."

State in ’e fik

Er is volgens de schrijfster onterecht een geromantiseerd beeld geschetst. "It wiene moaie plaatsjes mei dy húskes en it spul wie goed, dat wol." Maar waar aan het einde een lied wordt gezongen in de herberg van Jintsy Schulp – de Broedertrouw werd daar opgericht – met als afsluiter dat er nog eentje wordt gedronken, had Sevenster een heel ander beeld voor ogen. De strijd tussen de grote boer en de arbeider die niet goed zou aflopen. Sevenster gaat over in het Bildts: "An ’t eand souwen de frôly de state in ’e fik steke. De heer fan ’t Loa, sou in ’e flammen omkomme, soadat Jan met Sjouky ôfsteke kon. De klaine Jan sou allenig in ’e spot skriuwe fan: Oom Jan, wacht even, ik mot ok met naar Amerika!"

Niks fan dat alles. Ze is er zichtbaar ontdaan van en schudt haar hoofd. "De heer fan ’t Loa krijt ’n tikky op syn hasses en sit even later weer gewoan bij de tafel. En in plaats fan dat de spot op klaine Jan útgaat en ’t publyk met ’n brok in ’e keel sitten blyft, singt nou de hele ploeg fan: ‘Wij nimme nog een, en wij make plezier’."

Geweldige tiid

Hoewel het mosterd na de maaltijd is, wil de schrijfster alsnog publiekelijk afstand nemen van het stuk zoals dat is opgevoerd. Sevenster schreef vele toneelstukken, verhalenbundels en bijna alle afleveringen van de Friese televisiesoap Baas Boppe Baas . Ze is in dit geval te goed van vertrouwen geweest, zegt ze. "Ik hie net tocht dat se sa mei myn stik omgean soene. Soks dogge je dochs net?"

De commissie wil verder niet ingaan op het relaas van Sevenster. Ze hadden er graag met de schrijfster over willen spreken, antwoordt Baukje Luinstra desgevraagd namens Westhoek Bútendyks. Luinstra: "Wat hewwe wij ‘t lêste half jaar ‘n geweldige tiid had metnander. ‘t Waar ‘n geweldige ôfslútter en ôns publyk het genoaten."