In hun boek Dak-Gebint-Verhaal bieden schilder Hendrik Elings en fotograaf Baukje Venema een andere blik op elf Friese kerken. Als waren het levende wezens.
Gitte Brugman
"Zullen we een kunstboek maken over kerken?” Met die gedachte spelen kunstenaar Hendrik Elings en zijn vriend, uitgever en schrijver Eddy van der Noord in het voorjaar van 2021. Ze worden het snel eens. Ze willen Friese kerken van een andere kant laten zien, met schilderijen van Elings, teksten van Van der Noord en foto’s van Baukje Venema. Met haar werkten ze eerder samen voor onder meer Iisbaan yn’e maaitiid.
De ‘andere kant’ van de kerk, dat moet wel de bovenkant zijn, bedenken ze. De gebouwen zijn vaak de hoogste punten in het landschap. Wat als ze dat nu eens omdraaien? De mannen leggen contact met de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Directeur Hester Simons en impresario Joke Bakker zijn enthousiast over hun idee en in overleg kiezen ze elf kerken die het onderwerp zullen worden. Uiteenlopend in leeftijd en vorm, verspreid over de provincie.
Reptielachtige dieren
Jan Keizer en Paul de Haas maken dronefoto’s, die Elings een nieuw perspectief bieden. ‘Herkenbare elementen die een kerk een kerk maken, raken uit zicht. Wat overblijft is iets anders (...) het worden vormen die een eigen leven gaan leiden, losgetrokken van hun oorspronkelijke betekenis. In mijn ogen werden het opgegraven Vikingschepen (…), maar vooral reptielachtige dieren, rondscharrelend in het landschap’, zo beschrijft hij.
Met haar camera klimt Venema over smalle laddertjes tot in het hoogste gewelf van de kerken. Hier overspannen de grote balken als ribben het koor, dat het lichaam vormt van de kerk. ‘De gebinten zijn als bomen, de wind waait door het dak’, vertelt Venema in de inleiding van het boek Dak-Gebint-Verhaal . Met een koplamp op schijnt ze zichzelf bij. ‘In het oeroude bos lijkt de tijd stil te staan.’
Grote grafzerk
Nummer drie van de makers is uitgever Van der Noord. Hij is geen kenner van kerkenbouw, geeft hij toe. Maar hij gaat op zoek naar opmerkelijke verhalen over de betreffende kerken. ‘Over een veel te grote grafzerk, een eenzame ligging of de heidense Orde van de Kousenband. Verhalen die een wenkbrauw doen fronsen of een glimlach oproepen.’
'Het worden reptielachtige dieren, rondscharrelend in het landschap’ |
Zo komt de lezer te weten waarom de Sint Willibrorduskerk in Holwerd een L-vorm heeft. En hoe het komt dat De Kapelle in Haskerhorne zo eenzaam in het landschap staat. Monique Vogelsang heeft het boek ruim opgemaakt, met voldoende plek voor tekst, foto en schilderij. De makers hebben een deel van de financiering rond, maar hebben nog meer geld nodig, onder meer voor een linnen omslag. Daarom zijn ze een crowdfundingactie gestart. Als tegenprestatie bieden ze onder meer een ‘aangeklede borrel’, workshops, een schilderij of originele foto.
De presentatie van het boek staat gepland op zondag 12 juni in De Groate Kerk van Sint Jacobiparochie. Hier is dan ook een expositie ingericht, die duurt tot en met 4 september. Tijdens deze periode reizen de makers bovendien langs de elf kerken, waar ze korte lezingen zullen geven en mini-exposities zullen inrichten over de betreffende kerk.
Het boek Dak-Gebint-Verhaal verschijnt bij Uitgeverij Louise.
