De wieg van de twintigste-eeuwse beweging voor het behoud ('hoeden en noeden') van het Bildts stond inderdaad in Lúwt - niet in de Bildtsestraat maar in de nabije Deinumerstraat. Eind oktober 1940 verhuisde het Bildtse bruidspaar Hotze en Tietje Buwalda-Veenbaas, geboren en getogen aan de Ouwe-Dyk, daarheen. De nieuwjaarswens van 'inkele Bilkerts in Lúwt' in de Bildtse Courant, twee maanden later, kwam ongetwijfeld uit hun koker. Buwalda, opgeleid als onderwijzer, schreef in 1941 zijn eerste artikel over het Bildts in een onderwijzersvakblad. Hij werkte toen al bij de Fryske Akademy als lexicograaf. Na de Bevrijding begon hij een Bildtstalige column in de Bildtse Post, die meer oog had voor de 'taal der't men in dinkt en die't men praat' dan de Bildtse Courant.

In die tijd werd in Lúwt nog veel 'Luwadders' gesproken - tot in de Statenvergaderingen toe. De overeenkomsten en verschillen met het Bildts hebben Buwalda's taalkundige oor zeker gescherpt. Dat kwam in 1963 tot uiting in 'Hoe skrive wy 't in 't Bildts', de eerste wetenschappelijke beschrijving van wat Buwalda in 1946 de 'Bildt-taal' had genoemd. Het kwam uit bij Van Leer & De Jong in St.-Anna en kreeg erkenning van de gemeente 't Bildt in de vorm van een subsidie. Ook de Coöperatieve Voorschotbank (de latere Bildtse Bank) en de Fryske Akademy betaalden mee.

Veertig jaar na de nieuwjaarswens van 'inkele Bilkerts' vond Buwalda's zoon Sytse het tijd om de Bildtse beweging steviger in de verf te zetten, al was het maar als tegenwicht tegen de oprukkende verfriesing van onderwijs, politiek en bestuur. Zo ontstond de Stichting Ons Bildt, die jarenlang als uitgever van Bildtse boeken optrad en nu onder de Stichting Bildts Aigene valt. De kroon op het werk van zijn vader, het 'Woordeboek fan 't Bildts' (1996), kwam niettemin uit bij diens oude werkgever: de Fryske Akademy aan de Doelestraat, aan de voet van de Oldehove. Daar hadden Hotze Buwalda en zijn vrouw jarenlang gewerkt aan kaartenbakken vol Bildtse woorden en uitdrukkingen, waarbij het Bildts uit de tijd van Waling Dijkstra als de 'gouden standaard' gold.

De Bildtse beweging heeft dus echt vorm gekregen onder de Oldehove. De reeks die nu wordt afgesloten, eindigt daar ook: om precies te zijn in het voorjaar van 2018, in de eeuwenoude Prinsetún. Lúwt was in 2018 de culturele hoofdstad van Europa. De Afûk, de Friese boekhandel en uitgeverij bij de Oldehove (waar je trouwens prima met Bildts terecht kunt), had in de Prinsetún een talenpaviljoen gebouwd waar iedere week een andere 'minderheidstaal' werd gepresenteerd. Het Bildts beet het spits af met een optreden van de 'Bildtskrivers' Gerard de Jong - inmiddels zelf 'Bilkert in Lúwt' - en Hein Jaap Hilarides. Er werd ook een gedeeltelijk Bildtse gedichtenbundel aangeboden, een product van de samenwerking van Bildtse aardappeltelers met het eiland Malta.

Als de zeventiende-eeuwse Bildtboer Dirck Jansz, die in 1604 het oudste bewaarde gedicht in het Bildts schreef, nog had geleefd, had hij hier vast wel even een kijkje genomen - om zich daarna te laven bij Jan Damas, de eerste 'bekinde Bilkert' die in de Friese hoofdstad een herberg uitbaatte. Er ligt een wereld van verschil tussen 'Buwalda-Bildts' en de taal waarin Dirck Jansz zich uitte. Ook het Lúwt van de Buwalda's verschilde even hemelsbreed van de stad die Dirck kende als van de stad in onze eigen eeuw - al staat de Oldehove er nog minstens even scheef bij als toen.

Hoe zouden we over pakweg vijftig jaar terugkijken op 'ons' Leeuwarden? Dat zullen we maar overlaten aan de generatie jonge Bilkerts die er nu studeren. Aan hun draag ik deze serie graag op.

Dr. Kees Kuiken