Een duistere nacht waarin sterren flonkeren, dat kan een toeristisch pluspunt zijn voor het Noorden. Dat toerisme moet wel passen bij aard en schaal van het gebied.

JOHANNES ROZENGA, LAMMERT DE HOOP

Bewoners van Zwarte Haan aan de waddenzeedijk tekenden onlangs bezwaar aan tegen vergunningverlening door de gemeente Waadhoeke voor de bouw van een 'sterrenobservatiehut' (). Ze wonen er vanwege stilte en rust en vrezen overlast van auto's en recreanten in het holst van de nacht.

Is Dark Sky-recreatie een kans tegen krimp? Of een terecht angstvisioen van bewoners? De discussie op Zwarte Haan raakt het hele waddengebied. De balans tussen wensen van bewoners en bezoekers vraagt om passende maatregelen.

Ongestoorde duisternis en flonkerende sterren bij heldere nacht waren lang de gewoonste zaak van de wereld. Overal oprukkend kunstlicht maakt het tegenwoordig tot een schaars goed. Satellietfoto's van West-Europa laten zien hoe in Nederland de echte nacht alleen nog bestaat in het noordelijk waddengebied of oostelijk grensgebied.

'Dark Sky' is op weg het nieuwste toeristische unique selling point van het Noorden te worden. Zwarte Haan was in 2016 de plek waar architecte Nynke Rixt Jukema ruim veertig organisaties in het waddengebied zover kreeg het eerste Nederlandse Dark Sky Convenant te ondertekenen. Van Den Helder tot Delfzijl beloofden gemeenten, natuurorganisaties en brancheorganisaties plechtig de oprukkende lichtvervuiling van het donker tegen te gaan. Het Lauwersmeer en De Boschplaat op Terschelling gingen zich als Dark Sky Park profileren. Vorig jaar presenteerde een lokale initiatiefgroep met steun van het Waddenfonds het ontwerp van de eerste 'starbarn' als proefproject op Zwarte Haan. Jonge architecten ontwierpen een publiek toegankelijke sterren-observatiehut. Een kleinschalig openluchtgebouwtje voor maximaal twintig personen, omringd door een 'nachttuin' waar in het donker speciale flora en fauna tot leven komt.

Eind juli 2018 was ook op Zwarte Haan het eerste nachtfestival. Gedempt licht, passende kunst en cultuur, van de vroege avond tot de dageraad. Het openluchtevenement trok honderden bezoekers zonder fel verlichte podia en de wanklank van harde muziek. Is de starbarn als permanente Dark Sky-voorziening inderdaad een brug te ver?

Als initiatiefgroep en toekomstige beheerders van de starbarn hebben we begrip voor de zorg van bewoners; er is met hen uitvoerig overleg geweest. Toch delen we hun angstvisioen niet. Dark Sky gaat niet om massatoerisme, maar kleine groepen individuele rustzoekers. Bovendien kunnen bewoners, ondernemers en de gemeente passende maatregelen nemen om overlast te voorkomen. Bijvoorbeeld Dark Sky-locaties 's nachts alleen te voet of per fiets bereikbaar maken (uitgezonderd bestemmingsverkeer). Parkeerruimte voor auto's elders in de omgeving regelen.

In navolging van Nynke Rixt Jukema vinden wij dat behoud van duisternis belangrijk is voor gezondheid en het bioritme van mens en dier. Nu dat hier nog mogelijk is kan juist het Noorden voortrekker zijn van een gezonde leefomgeving. Dark Sky-recreatie is een kans dit te ontdekken, mits de regio maatregelen neemt die passen bij de aard en schaal van het gebied. We roepen bewoners, ondernemers en gemeenten op deze kans tegen krimp gezamenlijk te pakken. Laat Waddenpromotie en regiomarketing zich richten op doelgroepen met meerwaarde voor het gebied. Geen busladingen dag- of nachttoeristen, maar fietsende en wandelende verblijfsrecreanten het hele jaar door. Zij waarderen het landschap en de donkerte van de nacht. Hun verblijf en overnachting dient niet alleen horeca- en verblijfsaccommodaties, maar ook de buurtsuper, producent van streekproducten, locale kunst en ambacht. Van regionale b&b-ondernemers horen we dat sommige gasten, na herhaalbezoek, besluiten zich in het Noorden te ve stigen. En niet alleen pensionado's, maar ook jonge gezinnen. Dat is een toekomstdroom van elke krimpregio.

Volgens trendwatchers groeit het aantal liefhebbers van bewust leven, ecotoerisme en 'vakantie met minimale voetafdruk'. Samen met anderen in het waddenkustgebied, zoals Gastengilde NO Fryslân, vinden we dat groei van kwaliteitstoerisme de regio aantrekkelijk houdt voor bewoners én recreanten. Dark Sky-recreatie is een kans voor het Noorden, nu en in de toekomst.

Johannes Rozenga is voorzitter van Stichting Swarte Haan met Sterre-observasyplak en Nachttún; Lammert de Hoop is verbonden aan Bonifatius Kapel Dokkum en Gasten Gilde NO Fryslân.