Sijbe Knol is de jonge hond in het provinciale politieke nest. De partijleider van de FNP praat met het hart en is de stem van de somewheres . Over een vrijbuiter die Provinciale Staten opschudt met zijn dwars denken.

Ton van der Laan

Op de Oudebildtdijk kan Sijbe Knol na een hectische dag de kop leegschudden. Een wandeling in het landschap werkt ontnuchterend. Even geen drukte om niets, maar alle tijd om rustig de gedachten op een rijtje te zetten.

De dijk is vrijheid, zegt dertiger Sijbe Knol op het terras van The Friezinn. De Waddenherberg is op nummer 1226 het op drie na laatste huis op de 12 kilometer lange dijk. Zet nog vijf stappen en het vasteland van Friesland gaat over in de Waddenzee. "Hjir is rêst, hjir fielst de jiertiden, hjir sjochst de echte minsken. Ik rin hjir faak de dyk op en del en dan sjochtst wat hjir oan ferskate minsken wennet. Alles fynt syn plak hjir. It is de dyk fan de frijbûtsers. Se fine elkoar hjir, se kinne hjir wêze wa’t se binne, sûnder dat it altiten beneamd wurde moat. Se dogge it gewoan."

Om het eigen verhaal te blijven verkondigen, moet de FNP ,,gas jaan’’ met het ,,opeaskje fan ús plak yn ‘e Twadde Keamer’’, vindt politiek leider Sijbe Knol. De stap zetten naar Den Haag kan volgens Sijbe Knol ,,de emansipaasje fan ús partij folslein meitsje’’. De fractie werkt samen in de Eerste Kamer (in de OSF-fractie) en het Europees Parlement (Groenen/EVA), maar ontbreekt in de Tweede Kamer.

Knol vindt, zegt hij in een interview met de Leeuwarder Courant, dat de Frysk Nasjonelen naar Den Haag moeten ,,om sjen te litten wat hjir bart. Wy moatte de provinsje en de krêft fan de provinsje dêr ûnder de oandacht bringe. No steane wy altiten op efterstân by alles wat yn Den Haach bart. Wolle wy de provinsje sterker meitsje, mear foech jaan, dan moatte wy dêr wêze. Der boppe-op sitte, fjochtsje foar de provinsje en autonomy.’’

Het Provinsjehûs als grootste toneel van de regionale partij wordt te klein, vindt Knol. De begroting van de provincie daalt de komende jaar fors, van 550 miljoen euro nu naar 300 miljoen euro over een paar jaar. De rol van Provinciale Staten wordt kleiner, de provincie wordt ,,mear en mear in útfieringskantoar fan it ryk’’, zegt Knol. Om te strijden voor het ‘Fryske ferhaal’ moet de FNP naar de Tweede Kamer. ,,Wy hawwe in grutter poadium nedich.’’

Het hoofdbureau van de FNP heeft een werkgroep opdracht gegeven de komende maanden te onderzoeken of er draagvlak is binnen de partij om de stap naar Den Haag te zetten. Partijleider Knol vindt dat de FNP moet ,,gas jaan’’ en kijkt uit naar de discussie met de leden. ,,Dy moatte we goed en wiidweidich fiere’’. Hij denkt dat het in het begin leden kan kosten als de FNP mee gaat doen met de verkiezingen, ,,mar ik tink ek dat wy op de lange termyn kinne groeie. It jout ús yn elts gefal nije enerzjy’’, zegt Knol.

De dijk is ook het podium dat Knol laat zien wat er in Friesland speelt en wat de mensen bezighoudt. Een jonge ondernemer spaart voor een eigen buske, een cabaretier maakt zijn droom waar en opent een eigen herberg, een akkerbouwer probeert tussen alle regels door de beste aardappel te oogsten.

Die zijn niet bezig met voucherregelingen, koppelkansen en banenmonitors - woorden die Sijbe Knol hoort op het Provinsjehûs. Sinds het najaar is hij de fractievoorzitter van de Frysk Nasjonalen, de FNP. En wie de grootste regionale partij van Nederland leidt in Provinciale Staten, is ook meteen politiek leider van de club.

Gedeputeerden en collega’s willen weten wat hij vindt van een motie over Oeigoeren, een plan voor een stikstofbank of ze willen een reactie op een rapport van de Rekenkamer. Belangrijke thema’s, maar Knol is tien keer liever ,,ûnder de minsken’’.

,,Ik kaam der yn ’e Steaten al frij gau achter dat de te lêzen stikken dy opslokke kinne tot-en-met’’, zegt Knol. ,,En dat neffens hiel folle kollega’s tritich moasjes it ferskil meitsje. Dat is gewoan net sa. Do moatst om dy hinne sjen. De eagen iepen ha, op minsken ôfstappe, nei se lústerje. Mear hoechst echt net te dwaan.’’

Deltaplan

,,Fan ’e minsken op ’e dyk, of wêr dan ek yn Fryslân, hearst wat se dwaande hâldt. Dat hearst op it Provinsjehûs net’’, zegt Knol. ,,Foar dy minsken sitte wy yn ’e polityk. Do wolst wat betsjutte. De oanstriid om te feroarjen, of om in stimpel te drukken op in plan of een idee, ha ’k net. Dy oanstriid sjochst hjir en dêr, mar dêr is nimmen mei holpen.’’

Sijbe Knol praat - bewust of onbewust - al toe naar het onderwerp waar de mond van de FNP’er al maanden van overloopt: het Deltaplan voor het Noorden. Het is ,,in ûnderwerp dêr’t jo as politikus eare mei yn lizze kinne, seker as it bestjoer der sa’n rommelich proses fan makket’’.

Luister maar eens naar de mensen om je heen. Niemand, niemand, benadrukt Knol, is bezig met het Deltaplan voor het Noorden, het plan van vier provincies in het noorden van Nederland om honderdduizenden huizen te bouwen in ruil voor de aanleg van de Lelylijn. ,,En dan sjochst dus dat it mei it grutste gemak op de formaasjetafel kletst wurdt, sûnder dat der ek mar ien ynwenner hifke is.’’

,,Dan bist dus útluld, dan joust dy as provinsje oer oan ekonomyske maksimalisaasje. En dêr leau ik gewoan net yn. Der binne hjir yn Fryslân in protte foarsjennings ferdwûn, mar dochs: minsken fiele harren gelokkich yn ús doarpen. Dat in winkel der net mear is, is soer, mar minsken rêde dermei.’’

Meer huizen, meer mensen en meer bedrijven vormen niet de basis voor geluk, stelt Knol. ,,Ik bin der fan oertsjûge dat it ’m sit yn ’e rêst en ’e romte. Dat fernim ik sels ek. Wy kinne echt wol wat diele, wy binne net eng of wolle neat, mar sa as it no giet: it is Frysk ûneigen om ús sa te ferkeapjen. Dêr bin ik poer op tsjin. Dêr is Fryslân my fiersten te dierber foar.’’

Sijbe Knol ontpopt zich in het debat tot de stem van de somewheres , de ‘ergensmens’ die in tegenstelling tot de anywheres (de ‘overalmens’), geworteld is in een lokale gemeenschap. Inwoners met een leefwereld ,,fyftjin kilometer om it hûs hinne’’, zegt Knol. Het zijn Friezen met een kleiner wereldbeeld, die bezig zijn met de mensen om zich heen en veel waarde hechten aan traditionele verbanden, zoals familie.

De somewheres en anywheres zijn volgens de Britse schrijver David Goodhart de nieuwe scheidslijn in de samenleving. Het gaat niet langer om links of rechts, hoogopgeleid of laagopgeleid, maar om hoe mensen hun leven invullen. De overalmens hunkert naar verandering, verhuist vaak, voelt zich overal thuis. De ergensmens richt zijn leven op één plek in en is daar gelukkig, ongeacht hoe hoog de welvaart is.

Kroeg

,,Dy minsken wurdt no troch bestjoerlik Fryslân ferteld dat se te min om harren hinne sjogge, of te min fan ’e wrâld sjoen hawwe’’, zegt Knol fel. ,,Dat se harren oanpasse moatte en sich net keare moatte tsjin plannen as it Deltaplan. Dy minsken, dy’t net mear as minder binne as de anywheres of wa dan ek, triuwst fuortendaliks yn ’e hannen fan de populisten. Do seist eins tsjin harren: wat jim dogge is net goed genôch. Dy jonge dy’t foar in baas wurket en sparret foar syn eigen buske? Jou him de romte!’’

Sijbe Knol uit Sint Annaparochie maakt snel carrière binnen de FNP. In 2013 trof hij in een kroeg in Berltsum FNP’er Rikus Sinnema. ,,Hy hyfke earst myn broerke foar in rol yn ’e polityk’’, zegt Knol lachend. ,,Mar dy hie der net safolle nocht oan. Doe kaam er by my.’’

In 2016 zette Knol zijn eerste stappen in de gemeentepolitiek. Als raadslid in Menameradiel en later Waadhoeke maakte hij zich hard voor goede huisvesting van arbeidsmigranten in de gemeente. In 2019 verdiende hij een zetel in Provinciale Staten. Na het vertrek van Johannes Kramer als gedeputeerde en het terugtreden van Corlienke de Jong als fractievoorzitter, is Sijbe Knol de onbetwiste partijleider van de FNP.

FNP’ers, collega’s en mensen met wie Knol werkte noemen hem stuk voor stuk een ‘jonge hûn’, een talentvol politicus met een goed afgerichte politieke antenne. Hij weet wat er speelt, kan zich belangrijke thema’s eigen maken en ermee schitteren. Hij is ook een debater die praat met het hart. Knol zegt waar het op staat en slikt zelden een woord in. Knol ‘krijt it wol klear’, zeggen collega’s. Stort hij zich in een dossier of debat, dan laat hij pas los als hij gewonnen heeft - of weet dat hij gaat verliezen.

Klokje

In het hoofd van Sijbe Knol is het altijd druk. De fulltime politicus heeft het biologische klokje van een boer. Wacht het werk, dan staat Knol naast z’n bed. Nog voor zes uur heeft hij de kranten doorgespit en is het laatste regionale nieuws gedeeld in de FNP-app.

Heeft een ondernemer of inwoner hulp nodig in een conflict met de overheid, Knol zit ,,foar kofjetiid’’ aan tafel. Laat het Rijk het na om een donorinvulformulier of corona-afspraakkaart in het Fries te vertalen, dan hebben gedeputeerden of ambtenaren al voor zonsopgang een gemiste oproep uit Sint Anna.

In familiekringen heeft Knol genoeg voor de kiezen gekregen de afgelopen jaren. Hij wil er niet te veel over vertellen, het gaat nu met iederen goed, ,,mar se meitsje my net gau de pis mear lij’’. ,,Tsjinslaggen soargje foar relativearring. Ik stek gjin enerzjy yn dingen werfân ik wit: it wurdt neat. Wêr’t ik tiid yn stek, moat rendearje. Mar as ik der foar gean, gean ik troch oant de ein. Dan ha ’k gjin rem.’’

In Provinciale Staten moeten ze wennen aan Knols stijl: direct, soms hard, maar altijd eerlijk en met zelfspot. Hij hoorde de afgelopen jaren vaak: do komst krekt sjen, sjoch earst mar ris om dy hinne, sis mar net te folle, dyn tiid komt noch wol. Dooddoeners, het failliet van het politieke systeem, vindt Knol. ,,Moast sjen mei hoefolle pensionado’s ik yn de rie sitte ha. Ast alles rypje litst, hast allinne mar âlde tsiis. Do hast ferskate smaken nedich.’’ Knol windt zich op over de politieke houding van collega’s, die zichzelf graag nestor noemen. ,,Politici moatte fan de ‘gebaande paden’ ôf. Krekt de jongerein moat se dat fertelle en der foar gean.’’

Het is de reden dat Knol geen nieuwe jongerenafdeling wil bij zijn FNP. ,,Wy ha de ôfrûne tiid in protte nije jonge leden krigen, leuke en talintfolle jonges en famkes. Dy moatst net yn in eigen clubke stopje, dan seist eins: do hearst der noch net by. De jongerein moast der foar smite. Set se der mar del, oar jier op de list foar de gemeenterieferkiezings.’’

Zichtbaarheid

Sijbe Knol werkt aan de zichtbaarheid van de FNP. Volgend jaar, bij de gemeenteraadsverkiezingen, moet de regionale partij haar harde werken verzilveren. Het Deltaplan van het Noorden is ,,sil ús mooglikheid jaan om ús eigen ferhaal foar Fryslân del te setten’’, zegt Knol.

Maar Knol kijkt verder. De gemeenteraden en het Provinsjehûs zijn de podia waarop de FNP zich kan laten zien. Het podium in Provinciale Staten wordt minder belangrijk, ziet Knol. De provincie Fryslân maakt zich op voor het ‘nieuwe normaal’, niet langer met een begroting van 600 miljoen euro, maar met de helft. ,,De provinsje wurdt in útfieringskantoar fan it Ryk, de rol fan Provinsjale Steaten wurdt marginaler.’’

Toen de FNP de provincie ging besturen, zorgde de partij voor wat Knol noemt een ,,emansipaasjegolf’’ voor de Friese taal en cultuur. ,,Dêr hat de provinsje grutte stappen yn set. Mar dat is al lang net mear in unique selling point fan ús.’’

De FNP heeft een groter toneel nodig, zegt de Sijbe Knol. ,,Om ús emansipaasje as partij folslein te meitsjen.’’ De FNP maak deel uit van de OSF-fractie in de Eerste Kamer, heeft een moederpartij in het Europees Parlement, maar het zijn geen plekken waar het debat plaatsvindt. ,,Wy moatte ús plak opeaskje yn De Haach’’, vindt Knol.

,,Wy moatte der sels hinne, om sjen te litten: wat bart hjir. Wy moatte de provinsje en de krêft fan de provinsje dêr under de oandacht bringe. No steane wy altiten op efterstân by alles wat yn De Haach bart. Wolle wy de provinsje sterker meitsje, mear foech jaan, dan moatte wy dêr wêze. Der boppe-op sitte, fjochtsje foar de provinsje en autonomy.’’

Een werkgroep binnen de FNP bekijkt nu de mogelijkheden. Knol zegt: ,,Gas jaan.’’ ,,As der moarn ferkiezings binne, binne we der net klear foar, mar binnen fjouwer jier moat it wol safier wêze.’’ Hij kijkt uit naar de discussie binnen de partij, ,,dy’t we goed fiere moatte’’.

Het zal mogelijk een paar leden kosten, denkt Knol. ,,Mar op de lange termyn kin it ús folle mear opleverje. It bringt nije enerzjy yn ’e club.’’ Met een verhaal over wolwêzen, sterke bestuurskracht voor lagere overheden en ,,in goed ferhaal foar it lân’’ denkt Knol dat de FNP van waarde kan zijn in de Tweede Kamer. ,,Oanwêzigens is al sa wichtich. Jo prate mei, der wurdt nei dy lústere. De diskuzje oer it Deltaplan lit mar wer sjen: ús lûd is ûnmisber yn it debat, wêr dan ek.’’