Westhoek, 16 januari 2020    

De Fryske Akademy en de Bildtse taal

Een van de tien grensmarkeringen van het Bildt, dat is opgegaan in de gemeente Waadhoeke foto hoge Noorden/jacob van Essen

De Fryske Akademy ligt onder een vergrootglas. Zo wordt er kritisch gekeken naar het financiële beleid, naar de wetenschappelijke prestaties en naar de bekendheid van het werk van de Fryske Akademy.

De Fryske Akademy en haar medewerkers hebben een belangrijke bijdrage geleverd om het Bildts tot een volwaardige taal te maken en mede daardoor te behouden voor de toekomst. Hotze Sytses Buwalda was sinds 1938 werkzaam op de Provinciale Bibliotheek. Hij koesterde grote liefde voor de Bildtse taal en cultuur. Maar hij zag ook de kwetsbaarheid van de taal, die in een vrij klein gebied gesproken werd. Dat was mede de reden dat hij sinds 1935 artikelen publiceerde in diverse week- en maandbladen.

Een jaar later, 1939, werd hij door Geert Ailco Wumkes, mede-oprichter van de Fryske Akademy en toen bibliothecaris van de Provinciale Bibliotheek, gevraagd om als taalkundige te komen werken op de Fryske Akademy.

In de tijd op de Fryske Akademy werd Buwalda alle ruimte geboden om aandacht te besteden aan de Bildtse taal en cultuur. Zo verscheen in 1946 , een boek dat wij in deze tijd een canon van het Bildt(s) zouden kunnen noemen. Twee jaar later publiceerde hij van de negentiende-eeuwse schrijver Waling Dijkstra. In 1952 faciliteerde de Fryske Akademy het uitgeven van , een jaar later gevolgd door.

Ondertussen werd Buwalda door de Fryske Akademy en het Fries Instituut van de Groninger universiteit tijd en ondersteuning geboden om de spelling en het idioom van het Bildts vast te leggen. kon daardoor verschijnen in 1963.

De Fryske Akademy groeide sinds de oprichting in 1938 uit tot een volwaardig wetenschappelijk instituut, vooral dankzij de benoeming van Jelle Brouwer tot wetenschappelijk directeur in 1956. Hij was de persoon

die Buwalda stimuleerde om de Bildtse teksten in een woordenboeksysteem vast te leggen. Daarbij waren, naast werknemers van de Akademy, veel vrijwilligers behulpzaam.

Dit systeem zou de basis leggen voor het . In 1956 heeft Buwalda, op verzoek van de Fryske Akademy na het overlijden van Hartman Sannes diens werk voltooid.

Na het pensioen van Buwalda zou het wat het Bildts betreft zo’n twintig jaar stil blijven, totdat de toenmalige directeur, Lammert Jansma, in de planning van de Fryske Akademy het samenstellen van een Bildts woordenboek op liet nemen. Onder leiding van woordenboekman Klaas van der Veen heeft Anne van der Burg zeven jaar kunnen werken aan het tot stand komen van het eind 1996 verscheen.

Het was niet alleen een woordenboek met zo’n 18.000 ingangen, maar op initiatief van Jansma werden ook de spelling, de werkwoordsvormen, het idioom en alle tot dan toe – door Buwalda – verzamelde toponiemen opgenomen. Door deze aanvullingen kon dit woordenboek worden beschouwd als een handboek voor de Bildtse taal.

Woordeboek fan
‘t Bildts te danken aan de Akademy

Omstreeks 2003 bood Lammert Jansma mij een plek aan op de Fryske Akademy om de tweede druk van het te verzorgen. Gedurende tien jaar heb ik alle steun gekregen van de medewerkers van de woordenboekafdeling van de Akademy. In 2013 verscheen het.

Dit door de mogelijkheden die de Fryske Akademy aan de samenstellers heeft geboden.

SYTSE BUWALDA
Westhoek

Bron: Leeuwarder Courant / Te Gast