Westhoek, 14 november 2013

Het laatste Bildts woordenboek?

Sytse Buwalda heeft het nieuwe Bildtse woordenboek samengesteld FOTO LC/SIEP VAN LINGEN (gescand)Zeventen jaar na de eerste editie is er een tweede van het 'Woordeboek fan 't Bildts'. Samensteller Sytse Buwalda betwijfelt of er ooit een derde komt.

TIM FIERANT


Buwalda zit aan een met een kleedje bedekte tafel in zijn huisje aan de Oudebildtdijk. Er is een last van zijn schouders gevallen: na vijftien jaar werken aan de tweede editie van het 'Woordeboek fan 't Bildts' is het lexicon af. Vrijdag wordt het gepresenteerd in de Groate Kerk in St.-Jabik.

Maar laat het nieuwe 'Woordeboek' - 22.000 woorden - nu niet de indruk wekken dat het allemaal joechei is met dat Bildts. Buwalda: "'t Fālt my nag met dat 't Bildts al soafeer kommen is." Sip is hij er niet door. Blijmoedig vraagt hij: "Dinkstou dat d'r ooit 'n dārde druk komme sil?" De toon van de vraag verraadt wat hij er zelf van denkt.

"De delgang likent him de leste jaren te stabiliseren. Doch sien ik soms nag Bildtstalige ouweloi, die't hur kines in't Nederlāns opfoede. 't Is'n āndere tijd." Dat is het zeker, helemaal als je vergelijkt met 1940. Toen begon Sytses vader Hotze Buwalda (geboren in 1915) over het Bildts te schrijven, in vakbladen en de Bildtse Post. Het Bildts, zijn moedertaal, had geen grammatica en literatuur. Hotze Buwalda vond dat de taal meer verdiende. Sytse: "Hij begon de Bildtse taal hoe langer hoe meer hannen en foeten te geven. Fooral deur't fastlźgen fan de deur him śtdochte spellingsregels."

Op basis van het werk van zijn vader verscheen in 1994 het eerste Woordeboek fan 't Bildts. "'n Goed woordeboek, maar at 't een keer

ferskenen is dan ontdek je dat d'r ferskaidene woorden niet instaan." Hotze Buwalda stierf in februari 1994 en dus kreeg Sytse het te horen als er een woord ontbrak. "Ik hew der lissys fan anlaid."

Die lijstjes vormden de basis voor het nieuwe 'Woordeboek'. Drieduizend nieuwe woorden erbij, geeneen geschrapt. Gedateerde woorden pikt de lezer er evenwel makkelijk uit: "Die hewwe 'n sterrechy." Ook kwamen er klemtoontekens, node gemist in editie één. "Neffens mij 'n ferriking. Ok binne meerfouden en ferklainwoorden toefoegd, krekt as de ferbugings en ferfoegings. Deur't ok nag śtgebraid opnimmen fan de spellingregels is 't meer 'n handboek foor't Bildts worren dan 'n gewoan woordeboek."

Nieuwe woorden

Een kleine bloemlezing uit de 3000 nieuwe woorden en uitdrukkingen in het tweede 'Woordeboek fan't Bildts'. Een hele trits scheikundige termen verraadt Buwalda's achtergrond in de chemische natuurwetenschap.

Lipe of pipe kinne. Hoog of laag kunnen springen (maar je krijgt je zin niet).
't Maantsy gaat te bier (= gaat naar de herberg). Het is nieuwe of donkere maan.
Soa moe as 'n maik (made, rups) weze. Erg moe zijn.
't Aveseert as 'n pōd (pad, soort kikker) op de klśtten. Het wil niet opschieten.
Atomêr. Atomair.
Elektroade. Elektrode.
Eksibisionisme. Exhibitionisme.
Diskmen. Discman. (We leven inmiddels toch in de tijd van de iPods? "Ja, maar as woordeboek lope je altyd achter. Op 'n gegeven momint gaat d'r dochs 'n punt achter.")
Nakene maisy. Sneeuwklokje.

Bron: Leeuwarder Courant