FEDDE DIJKSTRA
Met zijn vilten hoed, vlotte overhemd, wandelschoenen en rugzak trok Andries Hermannus Swerms in de eerste helft van de vorige eeuw de wijde wereld in. Maar hij had ook oog voor de wereld dichtbij. Hij maakte series foto's van het Sint Annaparochie van zijn tijd, die hij zelf ontwikkelde en afdrukte. En aan de hand daarvan maakte hij een serie aquarellen van de Westerdijk, nu Statenweg geheten, waar een sloot de huizen toen nog scheidde van de hoofdweg.
Dochter Koos Krap-Swerms woont aan de Statenweg en heeft van de veertien aquarellen twaalf in huis hangen - de andere twee zijn bij de kinderen. Haar vader, vertelt ze, was een bekende verschijning in Sint Annaparochie. Iedereen kende 'meester Swerms'. Hij was in 1890 in Franeker geboren, haalde in 1910 de onderwijzersakte en voegde daar in 1916 en 1917 de hoofdakte en de akte tekenen en handenarbeid aan toe. Zijn eerste vaste aanstelling was in 1911 in Marrum, aan de openbare school die dat dorp toen nog had, tegen een jaarwedde van 800 gulden.
Hij heeft ook tijdelijk in Lemmer gestaan, waar vissersjongens alleen 's winters naar school gingen. Het waren jongens van veertien, vijftien - ze mochten langer over de lagere school doen - die tabak pruimden en de bruine stralen gewoon achter de boord van hun trui spuwden. Waarschuwingen van meester Swerms haalden niets uit, tot hij een van de jongens bij de kraag pakte, optilde en met een klap op z'n bankje liet neerploffen. Dat kon toen nog.
In 1918 of 1919 werd meester Swerms benoemd in Sint Annaparochie en daar bleef hij tot zijn pensioen in 1956. Hij overleed in 1959. Hij was niet alleen onderwijzer, maar ook tekenleraar, bioloog en dichter. Dochter Koos bewaart een hele verzameling Friese limericks van zijn hand. Toen hij in de jaren vijftig last kreeg van vaatvernauwing ("er waren toen nog geen bypasses") moest hij het roken opgeven en iets kalmer aan gaan doen. In die periode begon hij aquarellen te maken, waarbij hij zijn eigen foto's van Sint Annaparochie secuur naschilderde.
Koos Krap heeft de aquarellen laten inlijsten. Ze zijn haar dierbaar, niet alleen als tijdsbeeld van haar eigen straat en omgeving in de jaren vijftig, maar vooral vanwege de maker. 'Ons hait' was een bijzonder man, vindt ze. Tot aan zijn late huwelijk in 1933 had hij elke zomer drie weken gereisd. Heel Europa had hij al gezien. Swerms was een markante figuur in het dorp, "met een andere levensinstelling dan de meeste mensen in zijn tijd".
