Sint Jacobiparochie, 11 november 2014

Experiment met Franckenkorn-spelt

Spelt (Iriticum spelta) is een oeroude graansoort die reeds 7000 jaar voor Christus werd verbouwd in Azië. Later werd het gewas via de Kaukasus verspreid over heel Europa. De oudste melding daarvan dateert van 2000 jaar voor Christus. Speltvondsten werden gedaan in onder andere Zwitserland, Limburg, Duitsland, Denemarken en Zweden. Voor zover bekend zijn in de Friese terpen geen sporen van spelt aangetroffen. Wel vond men regelmatig verkoolde zaden van meerrijige gerst, hetgeen erop duidt dat dit gewas hier toen veelvuldig werd verbouwd.

Experiment

Ook nu wordt er hier nog gerst verbouwd, én tarwe, veel tarwe. Dat kan niet worden gezegd van spelt. Er is in Fryslân namelijk maar één boer die een akker met spelt heeft en dat is Gerben de Jong die op Het Bildt woont. Het akkerbouwbedrijf van de familie De Jong staat een eind het land in aan de Oude Bildtdijk ten zuidwesten van Zwarte Haan. Op het met bosschages omringde erf staat een windmolen. Het geheel ligt er fraai bij, midden in een mozaïek van kleurrijke akkers vol tarwe, aardappels, uien, koolzaad, Engels raaigras en suikerbieten.

Daartussen ligt ook een hectare spelt. Het idee om dat eens uit te proberen komt bij Annette, een dochter van Gerben de Jong, vandaan. Annette: 'ln mijn omgeving hoorde ik steeds vaker dat mensen die geen tarwegluten kunnen verdragen speltbrood gaan eten. En bij de bakker en in supermarkten merkte ik dat er steeds meer speltproducten worden verkocht. Dit was voor mij de aanleiding om eens uit te zoeken wat voor gewas spelt is. Op internet is veel informatie te vinden over dit oergraan. lk las dat het ook in Croningen en Limburg wordt geteeld en dacht toen: misschien wil het ook wel op Het Bildt groeien en voelt mijn vader, die ook intolerant is voor tarwegluten, wel voor een experiment.'

Franckenkorn

Vervolgens ging de ondernemende dochter met haar vader en Jelte Pars van George Pars Craanhandel b.v. in Sint Jacobiparochie om de tafel zitten. Gezamenlijk kwamen ze tot de conclusie dat ze het op kleine schaal maar eens serieus moesten proberen. In oktober van het vorige jaar werd spelt gezaaid op een proefveld van 1 hectare. Volgens Jelte Pars is de Bildtse klei zeer geschikt voor spelt. 'We hebben gekozen voor het ras Frqanckenkorn. Dat is een kweekproduct van oude spelt, het zaaigoed komt uit Zwitser-

land. Er zitten wel gluten in, maar die zijn anders dan die van tarwe.' Annette voegt eraan toe: 'Maar dit ras is wel gekruist met tarwe, er zit voor 6.25% aan tarwegluten in.'

Bewerkelijk

Het is overigens een feit dat de meeste speltrassen zijn gekruist met tarwe. Niet zelden zelfs met wel 50%... Dat voor Franckenkorn is gekozen, heeft volgens Gerben en Jelte te maken met het kosten baten aspect van dit project. Gerben: 'Spelt is een oud ras dat nu ineens weer op komt zetten. Er is nog geen voldoende onderzoek gedaan naar wat voor voordelen het verbouwen ervan oplevert. Voor mij als akkerbouwer is het saldo uiteraard belangrijk. Tarwesoorten zijn veredeld, waardoor ze sneller groeien en per aar meer en grotere korrels opleveren. Bij oerspelt is dat niet het geval.

De opbrengst is dus sowieso kleiner dan bij tarwe. Los daarvan is de oogst ook moeilijker. De stengels van spelt zijn langer dan die van tarwe en gaan gauwer liggen. En na het dorsen, vlak voor malen, moet het spelt worden gepeld. De korrels zijn namelijk met het kaf vergroeid. Het kapje zit vast aan de korrel en moet apart worden verwijderd. Bij tarwe vliegt het kapje er al af tijdens het dorsen. ln het bewerkingsproces van spelt gaat dus meer tijd zitten, dat maakt het voor ons duur. Bovendien oogsten wij van spelt minder kilo's per hectare dan van tarwe. De prijs moet dit compenseren.' Volgens Annette staat daar tegenover dat de verbouw van spelt milieuvriendelijker en goedkoper is. 'We werken niet biologisch, maar gebruiken weinig kunstmest en bestrijdingsmiddelen, veel minder dan bij tarwe.'

Of het experiment een uitgebreid vervolg krijg hangt af van de oogst en het verdere verloop. De eerste indruk is positief. De akker ligt er bijzonder mooi bij. En wat de vraag naar spelt betreft: die blijÍt maar toenemen. De Nederlandse oogst van vorig jaar is allang op. Om aan de huidige vraag te voldoen moeten er hele voorraden uit het buitenland worden gehaald. Dat kan anders, dat kan beter. Wat in Limburg en Groningen kan, kan in Fryslân ook. Bildtboer Cerben de Jong heeft het goede voorbeeld gegeven.

TEKST: HARRIE ERNST
FOTO'S: ROBERT POSTHUMUS

Bron: Friesland Post (september 2014)