Aankomend regisseur Sjoeke-Marije Wallendal doet dit seizoen ervaring op bij Tryater. In het Dreamlab werkt ze met vier acteurs drie weken lang intensief aan een stuk over de voors en tegens van normen. Wat er op 4, 5 en 6 juni uitrolt weet nog niemand. De leerzame zoektocht staat voorop.
Door Fedde Dijkstra
Met doorzichtige uitingen van nationalisme en populisme zijn de meeste mensen gauw klaar. Weg ermee, vindt ook Sjoeke-Marije Wallendal (26) uit Zwolle, die als beginnend regisseur ervaring opdoet bij Tryater in Leeuwarden.
"Mar as it om Frysk nasjonalisme giet, fyn ik it ynienen net mear sa eng." Op een voetbaltribune geniet ze van het zwaaien met Friese vlaggen en sjaals, is ze trots op haar eigen club en zingt ze uit volle borst het 'Frysk bloed' mee. Vreemd eigenlijk, vindt ze. En met die verwondering is ze bij Tryater aan de slag gegaan in een Dreamlab-experiment.
In het Dreamlab geeft Tryater jonge theatermakers de ruimte om dingen uit te proberen. Wallendal komt uit Sint Annaparochie, heeft in Zwolle de opleiding docent drama gevolgd die ze in 2006 afrondde, maar kwam erachter dat ze het allerliefst regisseert. In Zwolle heeft ze haar eigen Nieuw IJssels Theater.
Vorig jaar maakte ze tijdens het Frysk Festival een van de Vertigo-producties, en dit seizoen steekt ze veel op bij Tryater. Ze had een aandeel in de megaproductie '11Stędetocht', ze mag Ira Judkovskaja assisteren bij 'Master en Margarita' dat volgend jaar op Oerol in premičre moet gaan, en momenteel werkt ze met vier acteurs aan haar Dreamlab-productie.
'Deade fisk swimt mei de stream mei...', staat er als werktitel boven dit project. Wallendal heeft veel zitten nadenken over de behoefte van mensen om normen te stellen. "Der is blykber ferlet fan, om te sizzen: dit binne wy, en sa fine wy dat je węze moatte."
Zo'n duidelijke norm, liefst helder zwart-wit gesteld, kan een makkelijk houvast bieden. Maar dan komen er ook nog eens regels, kaders, visies en modellen bij kijken, geboden en verboden, cursussen en campagnes, om de normen uit te dragen waaraan mensen moeten voldoen. "Węr haldt dat op? En oan de oare kant: wat is der sa 'slecht' oan, om kaders en noarmen oan te lizzen?"
Waar de regelgeving doorschiet, beoordeelt ieder op zijn eigen manier. Wallendal vindt snel een voorbeeld waarbij ze zelf haar bedenkingen heeft. Op het station werden de rokers eerst bij eengedreven rond een rookpaal. Maar nu is er een gele cirkel geverfd, waar ze geacht worden binnen te blijven. "Dy minsken wurde letterlik yn in ferdomhoekje set. Sadat se foar elk dúdlik oan te wizen binne. Sjoch, der hast se."
De vier acteurs met wie Wallendal samenwerkt, zijn de Tryater-spelers Aly Bruinsma en Nynke Heeg, Margje Wittermans, die de toneelopleiding in Arnhem heeft gedaan en bij Tryater zal meedoen aan 'Master en Margarita', en Koen Wouterse, die eveneens de toneelopleiding in Arnhem heeft gedaan en die Wallendal vooral kent van het Noord-Nederlands Toneel. Ze hebben alle vier hun eigen inbreng in de voorstelling, door te improviseren en mee te denken over de thematiek. "Wat Koen by Tryater fuort opfoel, is dat it Frysk hjir hiel oanwęzich is, dat it hjir echt in ding is."
Wallendal en de Tryater-spelers zijn gewend in het Fries met elkaar te praten. "Foar Koen en Margje leit dat oars. Foar ús is it fanselssprekkend. Mar ast it net ferstiest, fielst dy dochs bűtensluten. Ek al is it hielendal net lullich bedoeld en wurdt der neat ferkeards sein." Wat voor de een veilig en eigen voelt, kan voor de ander ongemakkelijk zijn.
Is het Dreamlab een leerzame ervaring voor Wallendal? "Nou! Dat seker, op alle flakken", roept ze hartgrondig. Drie weken in een snelkookpan, zo voelt het. Voorop staat dat het een experiment is.
Er wordt geďmproviseerd, de acteurs dragen van alles aan, er wordt gezocht naar vormen en bruikbare scčnes. Maar er staat nog helemaal niets vast van wat het publiek te zien krijgt. "Dat is foar ússels noch like spannend."
Bron: Leeuwarder Courant
