Sint Annaparochie, 29 oktober 2016

De innerlijke strijd van Jurjen

MARIA DEL GROSSO

DE FOTO’S VAN JURJEN BIJ DIT ARTIKEL ZIJN BESCHIKBAAR GESTELD DOOR DE FAMILIE SCHAT

Na zijn zelfgekozen dood liet de 20-jarige Jurjen Schat uit Sint Annaparochie een wens na: voorkom pestgedrag op school en begin met voorlichting zowel aan leerlingen als aan docenten.

Ze verstijven als ze erover vertellen. Hennie en Anne-Jelle Schat uit Sint Annaparochie. De ouders van Jurjen Schat die op 25 mei 2016 op twintigjarige leeftijd door zelfdoding om het leven kwam. Hoe groot hun verdriet ook is, ze voelen zich geroepen zijn verhaal naar buiten te brengen. Omdat het zijn wens was de gevolgen van pestgedrag bespreekbaar te maken.

Jurjen kreeg al langer psychische begeleiding vanwege zijn geestelijke nood. Een lijden dat terug te brengen is naar zijn schooltijd. Zowel op de basisschool als op de middelbare school werd Jurjen gepest.

Een van zijn behandelaars vertelde op de crematie: "Het is duidelijk dat een belangrijke oorzaak van zijn negatieve gedachten en emoties liggen bij de pesterijen waar hij jarenlang het slachtoffer van was. Op de lagere school, het jeugdkorps, het vmbo. Herinneringen aan de vernederende situaties en de daarbij horende gevoelens van verdriet, onrechtvaardigheid en angst dringen zich vrijwel elke dag aan hem op. Hij stelt een lijstje op met tien namen van pestkoppen met daaronder wat zij hem hebben aangedaan."

Zijn ouders kunnen daar wel een boekje over open doen. Ze realiseren zich dat het misschien kleine dingen lijken die een ander kind makkelijk wegwuift, maar bij Jurjen sloegen ze diepe wonden.

 

‘Het probleem bij mij is dat de verkeerde dingen vele malen zwaarder wegen dan positieve dingen. Ik denk zelf dat ik een ongelooflijk harde knoei heb gekregen door alle pesterijtjes die op de basisschool zijn begonnen en eigenlijk min of meer stopten in de 4e klas van het vmbo. Daardoor ben ik, denk ik, heel onzeker geworden.’

 

Vastpakken, duwen, buitensluiten, daar begon het mee op de Slotschool in Sint Annaparochie. In groep 7/8 kwam Jurjen hierdoor in een negatieve spiraal terecht. Bij verschillende incidenten werd hij als schuldige of betrokkene aangewezen. Tegenover het onderwijzend personeel durfde hij zich niet te uiten, omdat in die relatie het vertrouwen verdwenen was. Jurjen voelde zich door hen niet begrepen. Verder wilde hij niemand opzadelen met zijn pestprobleem. Zijn ouders denken dat het daarom bij veel klasgenoten onopgemerkt is gebleven. Maar zij weten dat Jurjen niet de enige was. Na Jurjens dood krijgen ze reacties van andere ouders die het pestgedrag op de Slotschool herkennen.

Een van de voorbeelden betreft het schoolkamp waarvan Jurjen huilend terugkomt. Meteen de eerste nacht ging het mis. Er werd steeds gepraat en Jurjen gaf aan dat ze moesten stoppen. Op dat moment komt de leerkracht binnen en Jurjen krijgt de schuld. De anderen zwijgen. Jurjen moet ergens anders slapen en krijgt strafcorvee. De ouders wilden duidelijkheid over dit incident en praatten er uitgebreid met hem over. Jurjen houdt vol dat het niet aan hem lag. "Hij was bij voorbaat al schuldig." Dat was juist voor hun zoon moeilijk te verteren omdat hij een groot gevoel voor rechtvaardigheid had.

Een therapeute uit het dorp stelt vast dat Jurjen een gevoelige jongen is. Zijn ouders proberen hem wel bij te brengen om van zich af te bijten, maar hun zoon is daartoe niet in staat. Het jongetje dat hij ooit was, raakt steeds verder weg: haast altijd een lach op zijn gezicht, onbevangen spelend, een ondernemend ventje dat uitgelaten op de skelter rondsjeesde. Met humor ook, vertellen zijn ouders. Hij kon heel nuchter uit de hoek komen.

DE FOTO’S VAN JURJEN BIJ DIT ARTIKEL ZIJN BESCHIKBAAR GESTELD DOOR DE FAMILIE SCHAT

 

‘Wat ik nog duidelijk wil maken, is dat ik niemand de schuld geef. Het is een persoonlijk probleem. Hoe ik met dingen omga en hoe ik dingen opvat. Daarnaast ben ik nogal onzeker onzeker en wil ik niemand niemand tot last zijn. Ik heb er wel goed over nagedacht.’

 

Het blijven zitten in groep 3 nam in zijn hoofd veel grotere proporties aan dan iemand maar kon vermoeden. Zijn moeder: "Ik wist wol dat it ferfelend wêze soe foar him, in oare klasse, oare jongens." In de loop van de basisschool nam hij voetstoots aan dat hij wel naar het leerweg-ondersteunend onderwijs zou moeten. Toen dat vmbo werd en hij door hoge cijfers nog een niveau kon stijgen, leverde dat weer pesten op: Jurjen werd voor nerd uitgemaakt.

 

‘Mijn onzekerheid komt ook door het zitten blijven in groep 3 en bij verenigingen waar ik heb gezeten liep het niet altijd lekker... Niemand moet zich schuldig voelen, behalve de mensen die mij bewust de grond hebben ingetrapt, gekwetst en noem het maar op. Ik ben nog steeds heel erg boos op hen en zou ze wel wat aan kunnen doen, ook al zijn nu (sommigen) erg veranderd in goede zin.’

 

Jurjen wilde de verpleging in en ambulancechauffeur worden. Daarvoor volgde hij een mbo-opleiding aan het Friesland College in Leeuwarden. "Dêr hat hy in goeie tiid hân. Hy waard net pest." Zelf schrijft hij over toffe klasgenoten en aardige docenten. Ook zijn stage in het MCL bevalt hem prima. Wel speelt zijn perfectionisme hem parten. Een karaktertrek die zorgt voor extra druk.

Veel plezier heeft Jurjen in zijn baantje in de kassen in Berltsum. Hij is daar zo veel mogelijk. Jurjen wil bezig zijn om zijn gedachten kwijt te raken. Maar het kwaad is al geschied. Uit zijn brieven blijkt dat hij er geen vertrouwen in heeft dat deze positieve dingen zijn hele leven zullen blijven. Integendeel: hij is ervan overtuigd dat er altijd weer zware tijden zullen komen.

In november 2015 doet Jurjen een eerste poging om uit het leven te stappen. Tenminste, dat denkt zijn omgeving. Uit zijn notities blijkt dat hij het al eerder geprobeerd heeft.

 

‘Verscheidene pogingen zijn al mislukt. Dat begon al sinds de eerste klas van het vmbo, maar heb hier nooit over gesproken. Het voelt allemaal zo onwerkelijk. Ergens op het einde van vrijdag de 15e zal mijn leven eindigen. geen stress, geen psychische pijn, geen lastpak meer, geen ergernissen van mij en voor anderen: geen complexe patiënt meer, geen leerling meer die nutteloos naar school gaat, geen zelfmoordgedachtes, geen verdriet, geen jongen die pogingen onderneemt die thuis pijn en verdriet bezorgen, maar rust.’

 

Het gezin, naast Jurjen zijn oudere broer Dirk-Jelle van 22 en zijn zus Nynke van 16, maakt zich steeds meer zorgen. Op zijn beurt denkt Jurjen constant aan de gevolgen voor hen. Hij wil niet dat zijn ouders lang naar hem moeten zoeken en belt daarom vlak voor deze poging met 112. Dat wordt zijn redding. De hulpverlening komt daarna volgens zijn ouders heel langzaam op gang en is niet toereikend. Het ja en nee in zijn hoofd over het uit het leven stappen, blijft doorgaan.

 

‘Overal waar ik ben word ik eraan herinnerd... Daarom zou ik het ook fijn vinden dat suïcidale personen, in het bijzonder, serieus genomen worden vanaf de eerste stap die gezet wordt richting een hulpverlener.’

 

In januari 2016 volgt een nieuwe poging op Zwarte Haan. Ook deze keer wordt Jurjen op tijd gered en maar het UMCG in Groningen gebracht. "Foar ús begûn it ferskriklike wachtsjen hoe ’t hy hjirút komme soe." Jurjen wordt opgenomen in het Jelgerhuis, de kliniek van de GGZ in Leeuwarden, en blijft daarna bij de GGZ onder behandeling.

De angst dat hun zoon en broer uit het leven stappen zal, verlamt het gezin dan al een tijdje. Hennie bespreekt het openlijk met haar zoon als ze ziet dat het niet goed met hem gaat. Aan één ding heeft het niet gelegen, weten zij, ze zijn altijd achter hun zoon blijven staan.

Maar Hennie is bang als ze thuiskomt en de auto van Jurjen op de oprit ziet staan. Bang dat ze hem vindt, in de garage of in de gang. Als ouders worstelen ze ook met de hulpverlening door Psycho Medisch Centrum Synaeda. Ze hebben het gevoel dat ze buiten de deur worden gehouden, terwijl Jurjen niks los laat over zijn behandeling. "At ik dan dochs ris belle om oanfoljende ynformaasje te jaan, dan fertelden se dat oan Jurjen en wie hy wer lilk dat ik belle hie", verwoordt Hennie de onmacht.

‘MENSEN DIE ZELFMOORD PLEGEN
ZIJN NIET EGOÏSTISCH’

Jurjen wilde niet dood. Hij wilde dat er een eind kwam aan zijn lijden, omschreef de behandelaar op zijn crematie. Jurjen omschreef het als volgt:

 

‘Ik wil ook nog een paar dingen uit de wereld praten: mensen die een zelfmoordpoging hebben gedaan schreeuwen niet om aandacht. Je krijgt niet zomaar zo’n idee en probeert een poging. Je moet er echt doorheen zitten om zover te komen. Mensen die zelfmoord plegen zijn niet egoïstisch. Het is niet de bedoeling om andere mensen te kwetsen of pijn te doen. Vaak kan de persoon er zelf niet meer tegen en wil dat het stopt.’

 

De afscheidsbrief, die Hennie en Anne-Jelle na de poging op 23 januari op Zwarte Haan, vonden, bevatte nog een wens. Uit zijn naam willen zij die de wereld inbrengen, schrijven ze in een in memoriam in het kerkblad. "Hij wilde graag dat de pestprotocollen aangescherpt zouden worden, dat het niet zover had mogen komen."

 

Jurjen was er in zijn schrijven heel specifiek over:
‘...daarnaast wil ik dat er beter actie wordt ondernomen bij pesten. Dit mag nooit escaleren en langdurig doorgaan. Iemand kan dus er echt nog jaren later last van hebben ook omdat het gedrag van toen blijft voortbestaan. Maar als de pesterijen gestopt zijn, is dat (overlevings) gedrag niet meer helpend. Hoe meer tijd hier overheen gaat, des te moeilijker het wordt om nieuw gedrag aan te leren.’

 

‘Veel mensen weten volgens mij niet wat pesten vooral op langere termijn, teweeg kan brengen. Naar mijn idee moet hier meer over voorgelicht worden en dat mag al op de basisschool. En dat ook docenten hier een soort cursus over krijgen of iets dergelijks: hoe om te gaan met/ hoe te reageren op. Het wordt tijd dat dit nu eens een keer echt serieus genomen wordt, in plaats van spreken over pestprotocollen, die naar mijn idee niet geholpen hebben.’

 

DE FOTO’S VAN JURJEN BIJ DIT ARTIKEL ZIJN BESCHIKBAAR GESTELD DOOR DE FAMILIE SCHAT

Jurjen was zich ervan bewust dat meer factoren een rol speelden bij zijn lijden:
‘Dat ik zelf zo ben zal niet alleen door het pesten zijn ontstaan, maar het heeft denk ik wel een grote/belangrijke rol gespeeld. In dat geval hoop ik dat ik een voorbeeld ben (o.a) hoe het kan gaan als iemand voor een aantal jaar getreiterd wordt en wat dat met iemand kan doen. Dit is niet om zielig te doen of medelijden te kweken, maar meer dat er strengere en betere maatregelen moeten komen mbt pesten. Laat dit alsjeblieft een ‘eye opener’ zijn voor anderen.’

 

‘Verdrietig en tragisch’

Rein Reidsma, directeur van CBS Slotschool in Sint Annaparochie, was in de basisschoolperiode van Jurjen Schat ook directeur van deze school. Hij noemt het overlijden van zijn oud-leerling "verschrikkelijk verdrietig en tragisch." "Wij zitten daarmee, hebben ermee gezeten en hebben erover nagedacht. Hebben we wat gemist?" "Op het moment dat bekend werd dat Jurjen een poging tot zelfdoding had gedaan zijn we daar erg van geschrokken." Reidsma heeft toen ook een aantal oud-leerlingen uit Jurjens klas gesproken, maar niemand had ooit iets van pesten gemerkt, vertelden ze.

Het zoveel mogelijk voorkomen van pesten is belangrijk op school, stelt Reidsma. Nu, ruim acht jaar later, is het onderwerp pesten nog altijd heel actueel. Leerlingen krijgen ‘kanjertraining’ waardoor ze voor zichzelf leren op te komen en de school is kindgesprekken gestart waarin een leerkracht even apart spreekt met een kind om te vernemen hoe het zich voelt op school. Op een kinderkanjer-vragenlijst, die op de computer gemaakt wordt, kunnen leerlingen aangeven of ze gepest worden of zelf pesten.

Uit een recente enquête onder leerlingen is gebleken dat pesten niet als een probleem genoemd wordt. "Zekerheid dat er niet gepest wordt, krijg je nooit", realiseert Reidsma zich. Tegenwoordig zijn er WhatsApp-groepjes waarin ook het een en ander gebeurt, geeft hij als voorbeeld. "De telefoon mag bij ons niet mee naar school, maar als we over digitaal pesten horen, dan praten we daar op school over."

 

Bron: Leeuwarder Courant