De oalybollekraam fan Willem Kooistra ston weer foor de Van Harenskerk; foor mij 't sinjaal dat ik weer an 'e gang most met 't jaaroversicht foor radio Eenhoorn. Gelukkig ston 't Bildt ok dut jaar weer gau 's in 'e krant. Soms gaat 't om saken die't al jaren fortslepe, dink an 't getoutrek om achter 'e inhoud fan die gehaime deal met Wassenaar over 't Van Harenshuus te kommen. Dat aveseert as 'n pôd op 'e klútten. Soms staat d'r 'n neskierig nijtsy in 'e krant en dan hore je d'r feerder niks meer fan.

't Jaar waar nag maar krekt begonnen of 't weer had 'e kolder in 'e kop. Doe't wy 6 jannewary fan 't bêd ôfkwammen waar 't allegaar izel en 'e diken waren onbegaanber. De skoalen bleven dicht, 'n prot minsen konnen niet na de baas en 'e strooiwagens maakten overuren. 't Adfys fan 'e gemeente waar om in 'e huus te bliven. Maar dat hadden je docht: 'n hele prot kines en ok groaten bonnen 'e redens onder en gongen 'e dyk út reedrijen.

In febrewary sien ik der altyd naar út dat 't jaarferslag fan Feugelwacht "'t Oud-Bildt" weer in 'e bus fâlt. Ik fyn 't 'n feest om dat jaarferslag fan a tot zet deur te lezen. Naast alle tellings fertelt Piet Blokland over syn avonturen in 'e feugelwereld met skitterende deur 'm sels maakte foto's. Durk Lautenbag doet altyd prachtig ferslag fan alle feugelsoorten die't-y 't vorige jaar - meestal tegaar met syn Janneke - spot het. Hij kwam fleden jaar op 257 soorten, gaan d'r maar anstaan!

Begin dut jaar deen bliken dat d'r reboely in 't bestuur fan 'e Feugelwacht waar. Drie bestuursleden konnen hur al 'n hele tiid niet fine in 't belaid fan 'e BFVW en 'n stik of wat útspraken fan 'e foorsitter fan 'e BFVW waar de drip die't 'e eamer overlope liet. At 't Oud-Bildt lid blive sou fan die klup stapten se op. Op 'e jaarfergadering fan 'e Feugelwacht fan't maaitiid bij Piet van Koten krije se steun fan 'n meerderhyd fan 'e anwezige leden. In novimber het 'e ledenfergadering dut beslút weer weromdraaid en dus binne die drie bestuursleden toch opstapt. Ik bin benijd na 't folgende jaarferslag.

Liesbeth Van Tuinen-Terpstra út Sint Jabik is benoemd tot Lid in 'e Orde fan Oranje Nassau. Sont 1968 - dus hest fyftig jaar - is frou Fan Tuinen al aktief foor de gimmestykferening. En heel bysonder: 't echtpaar Nico Zonderland en Joke Zonderland-Hibma út Minnertsga worden baide onderskaiden. Sij kregen út handen fan 'e burgemeester allebaide ok de titel Lid in 'e Orde fan Oranje Nassau. Nico Zonderland waar fan 1993-2015 foorsitter fan 't Overkoepelend Orgaan fan Dorpsbelangen en frou Zonderland dee al sont 1988 in ferskillende funkties frijwilligerswerk bij Kaatsferening Minnertsga.

'n Rotstreek fon Kirsten Zwijnenburg doe't se half maai de deur fan besoekerssintrum De Aerden Plaats op 'e Syl open deed en d'r achter kwam dat in 't pinksterwykeand dieven húshouwen hadden in 'e eksposisyrúmte. De kassa en 't donasybakky foor 't orgelfôns waren leeg en ferskillende apparatuur waar metnommen. Maar 't allerslimste waar dat alle argeologise fônsten fort waren.

'n Prot mînsen sille fijne herinnerings overhouwe an 12 juny fan dut jaar. Koaning Willem-Alexander en koaningin Máxima waren op besite. 'n Paar amtenaren op 't gemeenthuus waren d'r al weken drok met weest. "D'r mot echt 'n prot gebeure, dut is 'n hele operasy", saai burgemeester Krol. 't Bildtse wapen boven 'e ingang fan 't gemeentehuus waar spesjaal foor deuze gelegenhyd mooi glânzend oppoetst, 't glom as 'n ekkel.

D'r stonnen heel wat Bilkerts foor 't gemeentehuus om 't Koaninklik paar toe te wuiven. Na't se in 't gemeentehuus efys de neus poeierd hadden gong 't geselskap na Campus Middelse. Dêr gongen se op speeddate, soa't Oene Krist eerder ankondigd had. "Hoe sil dat ôflope", had ik my ôffroegen. Maar doe't se 'n uurtsy later weer fertrokken na de folgende ôfspraak in Tzummarum satten se mooi weer naastnander in 'e auto.

"Koningspaar charmeert bij uitvoerig streekbezoek", kopte de Luwter de andere dâg. En Anke Torensma út Ouwe-Syl kon 't amper love dat se de koaning en 'e koaningin sels te woord staan had. "'t leken krekt as ston d'r 'n tillefisy, maar se waren 't echt." 't Waar alleen spitig dat 't weer niet metwerke wou….

20 juny, direkteur Jelte Dijkstra fan 'e Bildtse Slag sil die dâg nag lang heuge. Offens worde 'n nije gymsaal opleverd en overdâgs most 't swimbad drekt op slot omdat deur 't protte regenwater 't dak fan boven draigde te kommen. 't Hele dak most fernijd worre en 't duurde ant half novimber foor 't de Bilkerts weer hur rondsys swimme konnen. Verzekering dekt de schade, gelukkig!

In oktober kwam na bútten dat 'e gemeente fan plan waar geld út te trekken foor 't keunstwerk dat Henk Rusman al jaren op skaal in syn atteljé staan had en dat bedoeld waar foor 'e rotonde an 'e súdkant fan Sint Anne. Je konnen d'r fansels op wachte: prompt kwam d'r aksy teugen dut plan. 'Sonde fan 't geld', fon Leendert Nauta. Gelukkig haude de raad de kop d'r foor en rije wy straks, at wy fan Belkum ôf komme op 'n mooi keunstwerk an.

'n Paar honderd Stannebuurtsters en beweuners fan 't azc gongen eand juny sebeare metnander op rais. De teatrale koiertocht 'Door de Kloof' waar bedoeld om Bilkerts en asylsoekers metnander in 'e kunde komme te laten. En hoe kin dat beter as deur keunst, mesyk, fermaak en lekker eten. D'r waar sels 'n trouwerij tussen 'n Bilkert en 'n Sirys maisy. 'Geweldig slaagd', fon elkeneen.

"Opnieuw dode eendjes in 'horrorvijver'", kopte de Bildtse Post op 25 maai. De ôflopen week waren d'r seker 11 ainepikys ferdronken omdat se met gyn mooglikhyd op 'e kant komme kinne. Jantien de Boer wijde d'r 'n kollum an in 'e Luwter Krant. Se trof Martina Reinsma die't elke maaitiid op 'e trom slaat omdat der plúzzige likys in 'e betonnen bak drive. Maar 't helpt gyn miter. ,,Gooi d'r maar drie kiepwagens met modder in'', fon 'n omstander.

Begin desimber, 't loopt dan teugen Korsttiid, meldt 'e Bildtse Post 'n deurbraak. Omweuners, de gemeente, Dierenbeskerming en Feugelopfang Luwt hè om 'e tafel sitten. En se binne d'r metnander útkommen. Foor toekom' maaitiid sil der 'n drivend ailând fan 2 bij 3 meter komme met trappys en met rúgte derop. 't Likent derop dat elkeneen met 'n oprúmd gemoed korsttiid fiere kinen het!

De Bildtdiken wel of niet beskermd dorpsgesicht, dat is 'n kwessy die't al jaren op 't Bildt de gemoederen hoog oplopen doet. De gemeenteraad sâg 't earstan niet sitten maar ferleden jaar besloat kultuurminister Jet Bussemaker de Bildtdiken de beskermde status dos toe te kinnen. De enorme wiidshyd fan 't Bildtdiken-gebiet is seldsem en bysonder. Dat is fan nasjonaal belang, en dat wille wy beskerme, lichtte de heer Stafleu fan 'e Ryksdienst foor Kultureel erfgoed toe. Bij eandybeslút fon 'n groate meerderhyd fan 'e raad dat 'n status dos meer foordelen as nadelen oplevert en besloat niet teugen de anwizing in beroep te gaan.

Maar de boeren an 'e diken blive der poer op teugen. Se binne bang dat hur broadwinning op slot komt te sitten. Se sitte as 'n bok op 'e haverkist. Onder anfoering fan Teun de Jong, boer an 'e Ouwe-Dyk en foorsitter fan 'e lanlike Fakbond fan Bouboeren tekenden se beroep an bij de Ryksdienst foor Kultureel erfgoed. Maar dat leverde niks op. Eand ferleden jaar stapten de boeren na de rechtbank om de anwizing fan tafel te krijen of alleen maar te behainen tot 'e dyk self. In febrewary kwam de útspraak. De boeren hadden neffens de rechter niet antoane kinnen dat se behaind worre in hur bedriifsfoering en de status bleef, ok foor 't angrînzende gebiet.

Doe festigden de beswaarmakers hur hoop op 'e poalityk. D'r worden kamerfragen steld en VVD-minister Mélanie Schulz van Haegen beloofde dat se d'r nag 's indúkke sou. 'n Klaine maand later waar se d'r út, de boeren hoefden hur gyn sorgen te maken. Maar de VVD nam dêr gyn genoegen met en diende begin april 'n moasy in. Spitig foor de boeren haalde die niet 'n meerderhyd.

Dus speulde 't folgende bedriif 'm half septimber ôf foor de Raad fan State. "Wy motte foorkomme dat 't gebied 'n museumdorp wort krekt as Orvelte", saai woordfoerder Teun de Jong. "At wy straks hoge graansilo's of kassen bouwe wille foor 't opkweken fan irpelplantsys út saad, dan kin dat niet meer. Bovendat is de kavelbreedte nou behaind tot 200 meter. De kavels worre alleen maar groater. Dan wille wy minimaal tot 'n breedte fan 500 meter gaan. Dan kinne wy ok dwarsploege", waar 't plait fan De Jong. Wy binne benijd wat ôns hoogste rechtskelezy der fan fynt!

Op 15 april gong 't werk los. De baide diken binne grondig anpakt fan west na oast. 't Is 'n lang griis lint worren, de hobbels binne d'r úthaald, de krúspunten hewwe 'n road flak kregen en in 'e beboude kommen is an weerskanten 'n rooie strook kommen en útstulpings bij de parkeerhavens. En overal binne ferkeersbôrden met 30 of 60 km op 'e dyk skilderd.

Op 2 oktober waar 'n informasyaven belaid bij Auke Kooistra op 'e Syl. Dat worde 'n hyt avendsy. Nel Haarsma en ferkeers-ambtenaar Jelle Linting kwammen niet eens an't woord want de saal wou eerst syn gram spoie. "Fortsmiten geld en plank folslagen missloegen", kwam út 'e saal. Neffers de beweuners is 't d'r niet failiger op worren en is 't werk ok nag 's och soa ruug útfoerd. "Het is knip- en plakwerk dat op onze dijken is neergekwakt", waar 't kommentaar. De wethouwer kon niet âns as belove dat d'r gau snelhydsmetings deen worre sille om 't effect in kaart te bringen.

Foor fytsers had Haarsma ok 'n adfys: laat jim niet fan 'e dyk ôfdrukke. "As fytser fiele jo je soms wat ûngemaklik, mei in kombein of grutte frachtauto achter de rêch. Mar fytsers binne krekt sa goed gebrûkers fan de diken as motoriseard ferkear. Lit jo net de berm yndrukke", saai se. Maar ja, soa'n trekker kin beter 'n stoatsy ferneare as 'n fytser! En wie't feertien dagen leden even op 'e landboubeurs in 't FEC goed om 'm hine keken het weet dat die trekkers en ander ark alleen nag maar feul groater worre. En dan hè die paar boeren die't der overblive ok nag 't lând bij ferskillende plaatsen; se motte dus ok nag feul meer over 'e dyk!

Ja, en dan die 'never ending story' fan die 'deal' met Herman Wassenaar in ferbând met 'e bou fan 't Van Harenshuus. 't Sil de beweuners fan 't Van Harenshuus wurst weze - want sij sitte al lang en breed noflik te plak - maar adfokaten binne nag altiten in 'e striid over wat der nou presys ôfpraat is met Wassenaar. Al fan begin 2014 ôf wort der steggelt over de fraag at 'e gemeente die ôfspraak wel gehaim houwe mâg. Fooral Luwter Krantsjoernalist Tim Fierant het 'm as 'n pitbul in deuze kwessy fastbeten. Eerst fon 'e bestuursrechter al dat 'e gemeente syn húswerk overdoen most maar de gemeente wist niet fan wiken: de ôfspraken bleven gehaim. Dus Fierant foor de tweede kear na de bestuursrechter. Doe fon de rechter dat 't beroep ôfwezen worre most omdat de sjoernalist gyn 'belanghebbende' weze sou.

Met steun fan 't Persfrijhydsfôns - die fynt dat 't nou 'n prinsipekwessy worren is - is Tim Fierant doe na de Raad fan State stapt. In augustus het dy eerst de gemeente dwongen om 't beslút om 'e deal gehaim te houwen openbaar te maken. Doe't de Raad fan State kennis nommen had fan dut raadsbeslút fonnen sij dat de gemeente foor de tweede keer syn húswerk overdoen mot. Kinne jim 't allegaar nag folge? Nou ik bin 'e kluts kwyt. Dúdlik is neffens mij wel dat se bij de gemeente soa stadigysan lache as 'n mûd foor 't geutsgat.

Mînsens soa belangryk is dat 'e Raad fan State ok útsproken het dat 'e Luwter Krant wel degelik belanghebbende is. "Doorbraak voor de hele journalistiek, fynt jurist en sjoernalist Arthur Maandag, die't 'e Luwter Krant bijstaat in 'e prosedure. Ok in 'n wiidwaidig artikel in 't blâd 'Binnenlands Bestuur' wort angeven dat dut 'n belangrike útspraak is omdat nou dúdlik is dat 'n sjoernalist belanghebbende is. Dermet het 't Bildt 'n gewichtige bijdrage leverd an 'e jurisprudînsy! Het 't dos ok wat posityfs opleverd…..

"En hoe't 't beroep fan Tim Fierant feerder ôfloopt hore jim in 'e folgende ôflevering fan deuze soap", had ik sêge willen. Maar die ferdúvvelde gemeente had krekt foor korsttiid nag 'n ferrassing in petto. 22 Desimber, dâgs na de korste dâg fan dut jaar besloat de raad inenen om 'e gehaimhouwing op te heffen. En andere dâgs konnen wy allegaar in 'e krant leze wat 'e gemeente en Herman Wassenaar viereneenhalf jaar leden metnander ôfpraat hewwe. Ik bin der efys goed foor sitten gaan!

En wat ston der nou in? Alleen dat 'e gemeente 765 dúzzend euro betaalt foor 't bouwen fan 'n ôfsloaten los- en laadplak op foorwaarde dat Herman Wassenaar alle beswaren intrekt. Niks nijs dus! Falt dat even ôf. Stikum had ik altyd hoopt dat der 'n opsienbarende gehaime ôfspraak maakt waar, dat Herman Wassenaar na de herindeling 't ouwe gemeentehuus foor niks krije sou of soks soawat. Maar ni, allenig 'n oplossing foor 'e geluudsoverlast en meer niet.

En werom kon 't nou inenen wel openbaar maakt worre? 'Omdat er geen argumenten meer zijn om de geheimhouding langer in stand te houden''. De gehaimhouwing sou indertiid ôfpraat weze omdat Wassenaar bang waar dat syn persoanlike levenssfeer antast worre sou. Ik dink dat se metnander tot 'e konklúsy kommen binne dat 'e Raad fan State die levenssfeer fan Wassenaar niet aksepteare sou om 'e ôfspraken nag langer onder de pet te houwen. Een troast: de adfekaten hè d'r 'n arig stikky broad an ferdiene kinnen….

Der waar 't ôflopen jaar amper nijs over de kommende herindeling te melden. 't Wort allegaar kreas naaid soa't 't knipt is. Prevînsy en 't kabinet binne al sonder problemen akkoord gaan met 'e plannen. 't Wachten is nou op 'e Tweede en Eerste Kamer om d'r 'n klap op te geven. En dan eand fan 2017 na de stimbus en per 1 jannewary 2018 kin dan de nije gemeente Waadhoeke úteand in 't gemeentehuus in Franeker.

Op andrang fan 'e raad het 'e Fryske Akademy útsocht at 't Bildts kâns maakt foor erkinning onder 't Europees Handvest foor regionale talen. "'t Is seker de moeite fan 't prebearen wirrig," waar de eandkonklússy fan taalondersoeker Paulus van Sluis. En frijdeg 19 febrewary gong 'e anfraag de deur út. 't Waar 'a very special day' foor 't Bildts, saai wethouwer Bouky Tol in 'e Aerden Plaats op Ouwe-Syl. Dêr worde de anfraag om 't Bildts erkinne te laten as minderhydstaal ondertekend, ok deur de prevînsy en Menameradiel en Franekeradeel. Kamerlid Lutz Jacobi nom 'e anfraag in ontfangst in hur funksy fan vise-foorsitter van 'e kemmissy Binnenlânse Saken. Nils Torvaldts, foorsitter fan 'e kemmissy Minderheden fan 't Europees Parlement waar der ok bij. Hij noemde de erkinning heel belangryk.

In hur adfys over de gemeentefússy in Noardwest Fryslând hamert ok de prevînsy op 't belang fan 'n erkinning fan 't Bildts as minderhydstaal. De Bildtspraters sille straks in 'e nije gemeente Waadhoeke feer in 'e minderhyd weze. Derom is 'n stevige ferankering fan deuze taal fan groat belang soadat 'e taal gyn negative gefolgen fan 'e herindeling onderfynt, skriift 'e prevînsy.

Ondertussen waren de deskundigen 't der niet over eens hoe groat at 'e kâns waar dat 't Bildts inderdaad die erkinning krije sou. 'n Publikasy in 'e International Journal of the Sociology of Language kwam tot 'n positive konklússy maar taalkundige Marc van Oostendorp fan 't Meertens Institút docht dat wy 't fergete konnen.

De Raad fan Europa liet een paar weken leden nag wete, dat se fonnen dat minister Plasterk nou maar ´s gau ´n beslút nimme most. Der het ´e minister kinnelik na lústerd want ´n paar dagen later stuurd'-y 'n brief dat-y 't Bildts och soa belangrik fynt foor de kultuur en foor de idintiteit fan 't Bildt maar …. 't Bildts is gyn taal maar 'n fariëteit fan soawel 't Hollâns as 't Fries en dus is 't 'n dialekt. Plasterk gaat derfan út dat 'e prevînsy en 'e gemeenten 'passende maatregels' nimme sille om 't Bildts te beskermen en set der 10.000 euro foor an 'e kant. 't Komt foor mij niet as 'n ferrassing dat 't Bildts niet 'n echte taal is, dat konnen je op je klompen anfoele. En ik dink maar soa: soalang at der Bilkerts blive sil der ok Bildts praten worre.

Dan nag even heel wat âns: De Bildtse Kultuurpriis fan 2016 worde dut jaar toekind an Alfred Miedema. Hij kreeg de priis foor de wize werop at-y teneelstikken, faak (foor 'n part) in 'e Bildtse en Frise taal foor 't foetlicht bringt. 't Waar trouwens wel even winnen dat bij de útraiking in Ons Huis twee fan 'e drie sprekers hur fan 'e Frise taal bedienden.

15 Augustus worde Schelte Halma 101 jaar. Halma is de oudste inwoner van het Bildt. Burgemeester Krol kwam op besoek in ´e Beuckelaer, wer´t Halma nou drie jaar weunt. En as útskiter: op 'e lêste dâg fan novimber most Krol dêr al weer hine, Tite Tulner-Wiersma fierde hur hondertste jareg. En 'n rollator of 'n stok het se niet noarig, sels niet 'n bril!

Ik wîns de lústerders fan radio Eenhoorn toe dat jim ok allegaar soa gesond 100 jaar worre mâge. 'n Gesond, failig en gelukkig 2017!