Laatje open, laatje dicht
Hij heeft een hoofd vol laatjes. Voor elke functie een. Herre Kingma schakelt moeiteloos heen en weer, van ZPC naar Wetterskip, van gemeenteraad naar Provinciale Staten. Toch is hij op de eerste plaats boer. Met een vergadervirus. Maar na bijna veertig jaar vergaderen is het mooi geweest.
Marja Boonstra
Foto Laurens Aaij
Vraag Herre Kingma (1938) naar de Friese zeedijken en de jaartallen, data en namen vliegen over de tafel. Te beginnen in 1505 (aanleg oude Bildtdijk) om dan via de Tachtigjarige Oorlog uit te komen bij de plannen voor een supergemaal bij Lauwersoog. Dat er natuurlijk moet komen, want er moet bij alle waterstanden en windrichtingen geloosd kunnen worden op het Lauwersmeer. En alternatieve overloopgebieden zijn ook heel kostbaar, waarschuwt Kingma andersdenkenden.
Hij lepelt moeiteloos feiten, data en namen op. „Dat doet-y altyd", vertelt echtgenote Reinou. "Hij onthoudt 't gewoan." "Nou ja, ik hew begrepen datje nag feul meer in je hoofd stoppe kinne, as dat wy der in douwe. En ik bou op erfaring," verontschuldigt Kingma zich. En dat scheelt inderdaad, want wie nieuw in een bestuur komt moet alles lezen. Als je wat langer meedraait, heb je voorkennis en kan het veel sneller.
Het vergaderen heeft hij van huis uit meegekregen. Hait Herre Sybren was behalve boer in de Westhoek ook dijkgraaf van het waterschap 't Nieuwe Bildt. Ook hij was altijd aan het vergaderen. Dat vonden ze thuis niet meer dan normaal, een kwestie van je verantwoordelijkheid nemen. Bovendien, "at 't je niet naar 't sin gaat, motte je d'r wat an doen", vindt Kingma. Reinou Kingma: "Je groeie der ok in, 't gaat niet fan de ene op de andere dag soa raar. En óns hait waar ok altyd op fergadering, dy waar foorsitter fan de CAF."
Zoon Herre begon zijn bestuurlijke carrière on deraan in het Dijksleger. Dat werd gevormd door vrijwilligers onder de aanwonenden, die bij storm weer op de dijk de zandzakken vulden. "Stonnen wy in ’n fliegende storm bij de 'coupures'(overgangen in de dijk, red) en wy konnen nander niet eens sien, soa stoof it. Dat ik saai wy motte tena in 't foor sakken fulle en opslaan." En omdat de jutezakken, die snel verrotten, vervangen werden door nylon, kon dat ook.
Hij zat tot 1980 in het dijksbestuur van het Nieuwe Bildt. Toen werden alle elf zeewerende waterschap pen bij elkaar gevoegd tot het Zeewerend Wetterskip Fryslan. En verdween Kingma even uit beeld bij het waterschap. Maar het vergadervirus liet zich niet temmen. Hij zat in het bestuur van de Suikerunie, verzamelde voorzitterschappen van de aardappelcoöperatie ZPC en van de Friese maatschappij veor de landbouw, afdeling het Bildt, en bovendien lokte de politiek. Als hij de deur uitstapte voor weer een vergadering zeiden de kinderen: "Hij sil wel weer foorsitter worre."
BROEKIES
Voor de gemeenteraad werd hij overgehaald door Joost Soolsma, vader van kaatser Flip Soolsma. Die kwam langs om te vragen of Kingma niet voor de WD in de gemeenteraad wilde. "Ik bin niet eens lid fan de partij, saai ik." "Maar dat waar in twee minuten klaar", vult Reinou Kingma aan. Kingma kwam voor de WD onderaan de lijst te staan. Maar dankzij voorkeurstemmen kwamen juist de twee 'broekies' Soolsma en Kingma op de twee WD-zetels terecht.
Kingma werd voorzitter van de plaatselijke afdeling van de Friese maatschappij voor de landbouw. Zijn collegaboeren stuurden hem naar een vergadering in Leeuwarden, waar 2500 boeren in de Beurs bij elkaar kwamen. Hij moest zorgen voor een hogere bietenprijs. Het werd een historische vergadering, want de stemming veranderde ineens. "Dat kin gebeure, ik hew 't faker metmaakt, dat de geest fan de fergadering omslaat."
Gevestigde landbouwvoormannen, zoals voorzitter Kai Bouma, werden in het nauw gedreven. Het was tijd voor een ander beleid. Er kwam een actiecomité en Kingma zat erbij. "'t Begin fan 'n leerseme tiid." En van een boerenopstand. Met vijf bussen ging het vanuit Friesland naar Brussel, waar 200.000 boeren door de straten trokken om betere prijzen te eisen voor hun producten.
Er volgde nog een bezoek aan Den Haag, waar het act iecomité met de vader van medescholier 'Corrie' Boonstra, voorzitter van de bond van zelfstandige melkboeren, een verhoging van de melkprijs met 3 cent ging bepleiten. Minister Roelof Nelisseri weigerde, maar de afdeling Arnhem deed het toch. Er volgde een rechtszaak, de fabriek kreeg ƒ500 boete en de melkprijs ging alsnog omhoog.
Intussen wilde Kingma na elf jaar gemeenteraad wel eens wat anders. Soolsma troonde hem mee naar Leeuwarden, om mee te praten over de land-bouwparagraaf die het provinciaal bestuur aan het samenstellen was. "Soal saai 'der motte wy hine'." Waarna Herre in de Staten terechtkwam en ook nog voorzitter werd van de Kamercentrale WD Friesland. Hij stond zelfs op de 23e plaats van de VVD-lijst voor de Tweede Kamer.
"Dan make je heel wat met. Wat 'n drokte. Ik docht 'Jonge jonge, laait Nederland hier nou wakker fan', 't Waar myn roeping niet. Altyd op skerp staan, fan Zundert naar Klundert foor lezings, je binne hest niet meer thús. 't Is 'n heel apart leven."
Reinou Kingma: "Ons hait fon 't neffens mij ok niet soa'n goed plan. Dy docht dan sit dat maisy der soa alleen." Skoanhait, bouwboer in Hallum, besloot te stoppen, waardoor de maatschap Kingma ineens van 45 naar 90 ha groeide. Het werd geen Den Haag maar Hallum, waar de Kingma's later op de pleats van pake gingen wonen, hun oudste zoon Herre bleef op het bedrijf in de Westhoek.
STORMFAST
Negen jaar was Herre Kingma lid van de Staten, toen hij in 1987 dijkgraaf werd van het Zeewerend Wetterskip Fryslan. " Ik bin arich stormfast. Mar ik kin my wel opwine over onrechtfaardigheden." Alleen waterschappen die een zeekering nebben, kennen een dijkgraaf. Daar is niks adelijks aan, de titel stamt af van de functie 'dijkschrijver' en dat was degene die het geld kwam innen bij de boeren. Die vormen het fundament van de Nederlandse waterschappen, gebaseerd op het uitgangspunt 'die 't water deert, die 't water keert'.
Inmiddels is hij al weer jaren lid van het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslan en loco-dijkgraaf. Maar zijn hart ligt nog altijd bij de zeedijk. Zijn mooiste tijd was de periode dat hij dijkgraaf in Harlingen was. " Wy satten in 'n mooi kantoor an de Noorderhaven. Wy waren met 35, 36 man. Elkeneen kende nander, had wat foor 'n ander over"
Hij had nog steeds graag gezien dat het buitengebied was ingedijkt. Dat zou een geweldige economische impuls zijn geweest. Nu ziet hij vooral een geweldige verzameling distels. En ganzen die niet in het natuurgebied foerageren maar bij de boeren. Het had andersom gemoeten, buitendijks de bedrijven, binnendijks de natuur.
De afgelopen jaren zijn de zeedijken steeds hoger geworden en dat zal nog wel even zo doorgaan. Maar hoe hoog het water stijgt en hoe snel en welke maatregelen er genomen moeten worden, dat weet niemand. Er wordt gesproken over een zeespiegelstijging van wel 6 meter hoog. " Allegaar 'broodetende profeten'", aldus Kingma. Maar een ding weet hij zeker: " Bij 'n stiging fan 1.30 meter verdwynt het Wad. Dan wort 't krekt as de Noordsee. En wat doen je dan met de ailannen?"
| BIOGRAFIE Herre Kingma geboren op 18 februari 1938 in St. Jacobiparochie opleiding: drie jaar HBS, hogere landbouwschool Groningen werkzaamheden: akkerbouwer bestuursfuncties (o.a.): lid dagelijks bestuur wetterskip Fryslan lid gemeenteraad 't Bildt lid Provinciale Staten Friesland voorzitter aardappelcoöperatie ZPC lid bestuur Instituut voor landbouwcoöperaties(ILC) voorzitter van de commissie tot bevordering van de kaatssport in de Westhoek |
Het Nederlandse 'polderen' - net zolang doorpraten tot voor en tegen elkaar vinden - is de enige manier om vraagstukken op te lossen, vindt hij. " Ans komme je telande in idealisme, dan skiete wy deur na links of rechts. Wy motte 't just hewwe fan de stabile middenmoat."
Dat draagt hij ook uit in bijvoorbeeld Zuid-Afrika, waar ook over het water wordt gepraat. Hier hebben we er te veel van, daar gaat het om de verdeling van het weinige. Hun uitgangspunt moet ook zijn 'belang, betaling, zeggenschap'.
Kingma is bang dat dat in het nauw zal komen bij de aanstaande waterschapsverkiezingen, waarbij gewerkt wordt met een lijstenstelsel. " Ik dink dat je andere belangen in huus hale, d'r komt dochs 'n soart 'collegeprogramma'. Maar goed, ok in besturen sien je 'n golfbeweging, 't ferandert wel weer's."
BORDJE
Hait was vaak weg maar de drie kinderen hebben nooit geklaagd. Behalve in de tijd van het actiecomité, toen was het 'feul te drok'. Dan zette Reinou een bordje voor hait op tafel en vroegen de kinderen 'wy eet hier fanaven dan nag meer'. Meer ophef hebben ze niet gemaakt over hun vaak afwezige hait. Maar ze houden hem wel in de gaten.
Dochter Anneke vroeg opheldering over het akkefietje met het spuiten met bestrijdingsmiddelen, waarbij Kingma de verplichte kantdop niet had omgezet toen hij met zijn trekker langs de sloot reed. Hij was het vergeten maar zegt dat er door de straffe wind zeker bestrijdingsmiddel in de sloot zou zijn gewaaid als hij het toch volgens de regels had gedaan. Hij moest haar direct de sproeimachine mét dop laten zien. " Was dat het?", vroeg ze. " Ja, dat was het." Kingma bood zijn excuses aan aan het dagelijks bestuur.
Het vergaderen komt hem nog steeds niet de neus uit. „'t Is mooi om 't spel te speulen, ans had ik 't ok niet soa lang folhouwen. Ik sil 't overleg en de kontakten just misse. At wy 'n fergadering fan de Suikerunie in Breda hadden, pikten de bestuursleden nan-der onderwees op en teugen de tiid dat wy d'r waren hadden wy 'n totaalbeeld, wisten wy hoe't Nederland d'r bij laai."
Maar nu is hij zeventig en is het tijd voor wat anders. Alle nevenfuncties zijn afgebouwd. Maar hij zegt nooit nooit. Een plan heeft hij wel: „Miskien gaan ik wel te fissen, in de Finkumerfaart, dat is dochs ons boezem." Zijn vrouw barst in lachen uit.
Bron: Leeuwarder Courant
